Polska współczesna powieść historyczna i kultura popularna (prolegomena)

Abstract

Regardless of the promoted ‘politics of memory’ and the results of historical research, the popular historical novel these days has been attributed the role of a medium that maintains and perpetuate national myths. Even if any given image of the past times is shattered, it is always substituted by a new myth, which in its nature is an ‘anti-myth’, when compared to the previous one, i.e. it presents a ‘spiritual reverse’ of the former vision. The function of the new myth, however, remains unchanged – it’s meant to consolidate the to-date perception of the past, even despite an explicit demand for the necessity of revindication. ‘Reading history’ by authors of popular historical novels still remains a record which, in its nature, resembles a ‘cultural palimpsest’ and is subordinated to ‘phantoms’ dwelling in the social imagination.

Popularnej powieści historycznej przypadła współcześnie – niezależnie od promowanych form „polityki pamięci” i ustaleń historyków – rola medium podtrzymującego i powtarzającego mity narodowe. Nawet jeśli bowiem obraz minionych czasów zostaje rozbity, w miejsce dotychczasowego mitu powstaje nowy. Ma on niekiedy – wobec chronologicznie wcześniejszego – charakter „anty-mitu”, tj. ukazuje „kulturowy rewers” dotychczasowej wizji. Jednakże jego funkcja pozostaje niezmienna – ma utrwalać dotychczasowe postrzeganie przeszłości, choćby expressis verbis deklarowana była konieczność rewindykacji. „Czytanie historii” przez twórców popularnej powieści historycznej pozostaje w niej zapisem o charakterze „kulturowego palimpsestu”, podporządkowanego funkcjonującym w wyobraźni społecznej „fantomom” przeszłości.