Determinanty i mechanizmy kształtowania się szarej strefy gospodarki

Abstract

Zgodnie z różnymi szacunkami udział szarej strefy w gospodarce Polski stanowi od kilku do nawet kilkudziesięciu procent PKB. Mimo iż badania nad tą tematyką prowadzone są w literaturze ekonomicznej od dawna, ciągle niewiele uzyskanych wyników ma charakter trwałych prawidłowości. Podmioty gospodarcze, decydując się na podjęcie ukrytej aktywności ekonomicznej, wybierają rozwiązania, które maksymalizują uzyskane przez nie korzyści. Częściowy wpływ na owe wybory ma organ sprawujący władzę w gospodarce. Ustala on m.in. konkretne poziomy obciążeń podatkowych, barier biurokratycznych, zakres i uprawnienia instytucji kontrolnych itp. Oznacza to, że istnieje wiele różnych instytucjonalnych i pozainstytucjonalnych determinant szarej strefy, a sama aktywność nierejestrowana jest efektem ścierania się dążeń podmiotów gospodarczych oraz rządu danej gospodarki. Szara strefa może być zatem rozpatrywana jako wynik gry rynkowej toczonej między rządem a podmiotami gospodarczymi, którzy stanowić będą jej graczy. Celem pracy jest analiza zjawiska szarej strefy, jej wielkości i zmian strukturalnych, pod kątem długookresowych determinant oraz mechanizmów jej kształtowania się. W analizie tej zastosowano autorskie modele matematyczne kształtowania się zatrudnienia nierejestrowanego i produkcji ukrytej. Uwzględniono w nich możliwie wiele uznanych w literaturze za kluczowe długookresowych czynników sprawczych szarej gospodarki. Modele owe zostały szczegółowo zanalizowane pod względem teoretycznych własności matematycznych i ekonomicznych. Dodatkowo, zostały na nich przeprowadzone przykładowe badania empiryczne w oparciu o dane statystyczne dotyczące gospodarki Polski. Dzięki zastosowanym metodom możliwe było także wskazanie rekomendacji dla polityki gospodarczej i społecznej oraz zbadanie efektywności jej instrumentów wpływających na wielkość szarej strefy.