Rekonstrukcja historycznej rzeźby za pomocą DEM obszarów przed przekształceniami antropogenicznymi – wybrane przykłady z Polski Środkowej

Abstract

Zaprezentowany artykuł jest przedstawieniem procesu prowadzącego do utworzenia modelu terenu, wybranych obszarów w Polsce Środkowej przed wielkopowierzchniowymi przekształceniami antropogenicznymi mającymi miejsce pół wieku temu. Celem badań była rekonstrukcja Cyfrowych Modeli Wysokościowych (ang. DEM) obszaru, który ze względu na przekształcenia antropogeniczne nie jest w chwili obecnej dostępny do badań za pomocą nowoczesnych metod zbierania informacji wysokościowej. W artykule podano dokładne kryteria wyboru materiałów źródłowych wraz z określeniem układu odniesienia, daty wydania mapy i cięcia poziomicowego. W części głównej artykułu zaprezentowano na dwóch przykładach – największego kompleksu górniczo-energetycznego w Europie – KWB Bełchatów oraz Zbiornika Sulejowskiego, jako rezerwuaru wody do największego miasta Polski Środkowej – Łodzi – szczegółowy opis metodyki postępowania z mapami historycznymi oraz przebieg prac począwszy od wyboru odpowiednich map, przez ich skanowanie, kalibrację i wektoryzację po ostateczny efekt, jakim jest uzyskanie modelu terenu, traktowanego jako historyczny. W opracowaniu tym podkreślono celowość takich działań oraz wykorzystanie modeli DEM w praktyce oraz na analizie kierunków i wielkości przekształceń antropogenicznych rzeźby historycznej i współczesnej.

The article is a presentation of the process leading to the creation of a terrain model of selected areas in Central Poland before anthropogenic transformations which took place half a century ago. The aim of this study was to reconstruction Digital Elevation Models (called DEM) of the area, which is not currently available for research using modern methods of gathering altitude information due to anthropogenic transformation. The work shows the exact criteria for the selection of source materials along with an indication of the frame of reference date of the map and contour line distance. The main part of the article presents two examples – the largest complex of open mining and energy sector in Europe – KWB Bełchatów and Sulejów Reservoir as a water reservoir for the biggest city of Central Poland – Łódź – a detailed description of the methodology for dealing with historical maps, and the course of work from the selection of appropriate maps, through their scanning, calibration and vectorization to the final result, which is to obtain a terrain model, treated as a historical one. This study highlights the advisability of such activities and the use of DEM models in practice and in the analysis of directions and scale of anthropogenic transformations of historic and contemporary relief.