Les cisterciens au XIIème siècle

Abstract

Pod koniec XI w. tzw. reforma gregoriańska traciła już pierwotny dynamizm. Klasztory kluniackie (Cluny) wiązały się z politycznymi ambicjami możnowładztwa świeckiego. Z drugiej strony — jako antyteza tego zjawiska — ujawniało się dążenie do ascezy (m. in. klasztory w Camandoli i Vallombrosa we Włoszech, a we Francji w Grande Chartreusei w Cîteaux). Tutaj to, w bagnistym lesie na pustkowiu (na południe od Dijon) w roku 1048 osiedliło się kilku mnichów pod przewodem opata Roberta. Przybyli z opactwa w Molesme (w Szampanii), uważając tamtejsze życie religijne za sprzeczne z regułą św. Benedykta. Pragnęli żyć w duchu monachizmu pierwotnego (asceza, życie we wspólnocie, odsunięcie od zwartych grup społecznych, wstrzemięźliwość, prostota i przede wszystkim ubóstwo). Za konieczność uznali: zakaz posiadania ziemi nie uprawianej własnymi rękami, korzystania z pracy chłopów niewolnych, pobierania dziesięcin. Początki klasztoru były ciężkie, mimo wysiłków opatów Aubry i Etienne Hardinga. Dopiero od roku 1110 opat Bernard de Fontaine (późniejszy św. Bernard) wraz z trzydziestoma towarzyszami rozwinął w pełni działalność klasztoru w Cîteaux, tak dalece, że w roku 1115 powstały cztery nowe klasztory, które zaakceptowały regułę cysterską, w chwili zaś śmierci opata Bernarda (rok 1153) istniało już we Francji i w innych krajach zachodnich ponad 350 klasztorów cysterskich. Stopniowo jednak zaangażowanie klasztorów cysterskich w różnego rodzaju sprawach świeckich, o charakterze politycznym, obniżyło ich rolę religijną. Na przykład w roku 1159 jednomyślnie poparli papieża Aleksandra III w jego walce z Fryderykiem Barbarossą i antypapieżami. Cystersi brali udział w organizowaniu wyprawy przeciw Albigensom (Katarom). Papieże uwolnili cystersów od różnego rodzaju obciążeń obowiązujących duchowieństwo. Zanikło pierwotne ubóstwo cystersów, którzy bogacili się szybko nie tylko dzięki handlowi, gospodarce pieniężnej, ale i przymusowej pracy poddanych, pobieraniu dziesięcin itp. W rezultacie zanikła rola religijna Cystersów. Nastały czasy zakonów żebraczych: Dominikanów i Franciszkanów.