Le Voyage d'Urien, d’André Gide ou le traité de l’imaginaire

Abstract

Voyage d'Urien (1893) A. Gide’a to jedno z wczesnych jego opowiadań, które tak ze względu na podjętą, a bardzo wówczas modną tematykę podróży egzotycznej (wypraw polarnych, eksploracji przestrzeni ziemskich i pozaziemskich itp.), jak i z uwagi na swoiście poetycki, symboliczny charakter języka narracji, przez jednych wiązany jest z bujnie rozwijającą się u schyłku XIX w. literaturą fantastyczno-podróżniczą (chociaż nic nie wskazuje na to, że to właśnie stanowić miało istotę zamierzenia autora), inni zaś - traktując utwór ten jako dowód ucieczki od rzeczywistości - z estetyką symbolistów. Przeciwstawiając się tym poglądom, autor referatu wykazuje, że stanowi on wyTaz krytycznego stosunku Gide’a zarówno do tradycją uświęconego sposobu pojmowania egzotyki, jak i do programu estetyki symbolistów, a ponadto próbę Gide’a włączenia się do dyskusji nad przyszłością powieści. Poetycki opis zakończonej niepowodzeniem wyprawy Uriena i jego towarzyszy jest w istocie rzeczy przedstawieniem niepowodzenia podjętej przez Uriena próby stworzenia (zmyślenia) opowiadania o wyprawie, która faktycznie nie miała miejsca. Jest więc Podróż Uriena utworem polemicznym, w którym na plan pierwszy wysuwa się zagadnienie wyobraźni literackiej, problematyka dotycząca literatury, a ściśle mówiąc powieści jako gatunku, przeżywającej u schyłku minionego stulecia poważny kryzys. Jest utworem, w którym wypowiedź literacka na lemat podróży staje się faktycznie opisem podróży symbolizującej m. in. akt twórczej wyobraźni. Zapowiada ponadto ten kierunek rozwoju warsztatu pisarskiego Gide’a prozaika, którego ukoronowaniem stały się takie utwory, jak: Ciasna Brama, Lochy Watykanu, przede wszystkim zaś Fałszerze.