L'art de voyager selon les romantiques: Chateaubriand, Nerval et Słowacki

Abstract

Romantyczne podróże literackie pisarzy francuskich i polskich odbywają się pod znakiem Byrona i Chateaubrianda; są próbą konfrontacji pewnej sumy wyobrażeń i stereotypów z rzeczywistością przeżytą, a więc doświadczeniem „turystycznym” i doświadczeniem wewnętrznym, często ucieczką od rzeczywistości. W Itinéraire de Paris à Jérusalem Chateaubrianda część poświęcona Grecji zajmuje blisko połowę całości; Nerval w Voyage en Orient poświęca Grecji ok. 30 stron wstępu, stanowiącego integralną część utworu, a dygresyjno-ironiczny poemat Słowackiego Podróż z Neapolu do Ziemi Świętej skupia się przede wszystkim na Grecji. Grecja, istotny element podróży orientalnej i ważne doświadczenie osobiste tych trzech pisarzy, znajduje się w centrum niniejszych rozważań na temat podróży romantycznej. Rozważania te poświęcone są relacji między zewnętrznymi i wewnętrznymi uwarunkowaniami podróży a poetyką ich opisu, różnie realizującą się u Chateaubrianda, Nervala i Słowackiego. Chodzi tu przede wszystkim o sposób percepcji krajobrazu, ściśle związanej z nastawieniem poety i jego artystyczną wrażliwością. Pejzaż podróżnika romantycznego jest bowiem pejzażem wewnętrznym, a jego analiza pozwala na ujawnienie obsesji i marzeń twórcy, bardziej lub mniej uświadomionych. Podróż staje się więc ważnym momentem w procesie eksterioryzacji głębokiego ,ja ” artysty. Podróż Chateaubrianda pełni tu niejako rolę matrycy tematycznej i artystycznej; na jej tle, ale niezależnie od niej, proza Nervala i poezja Słowackiego ujawniają swoją specyfikę.