Montaigne et le Mercure - Mnémosyne et le Panthéon des dieux dans les Essais

Abstract

Celem niniejszego artykułu jest dwuwymiarowe /mnemoniczno-mitologiczne) odczytanie Prbb Montaigne'a w świetle architektury mnemonicznej ich rozdziałów. Architektura ta opierać się ma, według autora tej pracy, na pamięci (memoria), jednej z zasad retoryki. Mnemotechnika, sztuka całkowicie dziś zapoznana w uniwersytetach, stosowana była w szkołach XVI-wiecznych; polegała ona na przyporządkowaniu poszczególnym ideom (obrazom) miejsc stałych (mnemonicznych), dzięki czemu retor łatwo mógł kojarzyć jedne z drugimi. Sztuka ta musiała też służyć Montaigne owi przy konstrukcji jego Prób. Miejscami mnemonicznymi, których nie należy mylić z loci communis dialektyki, jest w Próbach - stwierdza autor - siódemka bogów planetarnych/ występujących w symetrycznej kolejności odziedziczonej po Ptolomeuszu: 1) Diana, 2) Merkury, 3) Wenus, A) Apollo, 5) Mars, 6 ) Jupit.p 7) Saturn. Autor wykazuje, że w rozdziałach centralnych Prób (i, 26-32; II, 16- -22) Montaigne prowadzi opowiadanie na dwóch płaszczyznach: powierzchownej (apparent) i domyślnej (sous-entendu). Odniesień do Panteonu bogów szuka w tej drugiej płaszczyźnie. Dalej koncentruje się na Merkurym, w rozdziale I» 27, gdzie dopatruje się trzech wątków związanych z tym bogiem: Merkury- -magik (magicien), Merkury-wysłannik (messager) i Merkury-przewodnik dusz zmarłych (psychopompe). W świetle tych rozważań autor stawia hipotezę, według której Montaigne przyjąwszy tajemną (occulte) strukturę Prób, miałby się przyłączyć do obozu retoryków i oratorów występujących przeciw obozowi naukowców i dialektyków, dając w ten sposób wyraz wierze, że człowiek i świat podlegają fortunie, czyli powszechnej przypadkowości.