Les infortunes de la misére dans les nouvelles françaises au XVIe siécle

Abstract

Francuska nowelistyka XVI wieku pozostawiła rozmaite obrazy nędzy. Zależą one od osobowości pisarza, od jego sytuacji materialnej i światopoglądu. Skrajne ubóstwo, cechujące zdecydowaną większość społeczeństwa, wzbudza już to sympatię autora (Bonaventure Des Périers), już to nie ukrywaną niechęć (François de Belleforest). W utworach, które wyrażają religijne przekonania autora, ucieleśnia ono ideał pierwotnego Kościoła (np. Małgorzata z Nawarry). Obok nędzy materialnej francuskie nowele przestawiają też obraz nędzy ludzkiej natury, czego najbardziej sugestywną ilustracją są opowieści tragiczne z drugiej połowy wieku. Opisują one w spotęgowanej i odrażającej postaci prowadzące do zbrodni instynkty, które zapanowały nad francuskim społeczeństwem w czasach wojen religinych. Wreszcie pojęcie nędzy można też zastosować do rozwoju francuskiej noweli w XVI wieku. Dowodem stopniowej emancypacji tego gatunku jest tendencja realistyczna wraz z jej szczególną, "psychologiczną" odmianą, która dochodzi do głosu w opowieściach tragicznych. Obraz czytelnika wpisanego w literacką wypowiedź ukazuje natomiast pewien kryzys w rozwoju noweli. Otóż do końca pierwszej połowy stulecia obserwujemy wzrost szacunku dla czytelnika, któremu pozostawia się coraz większą swobodę interpretacji opowiadanych anegdot, a w drugiej jego połowie, gdy następuje nawrót do moralizatorstwa uprawianego przez autorów średniowiecznych exemplów, tendencja ta drastycznie się załamuje.