Zboża, rośliny strączkowe i warzywa w źródłach medycznych antyku i wczesnego Bizancjum (II-VII w.)

Abstract

Tematem mojej pracy jest medyczna, dietetyczna i gastronomiczna roli zbóż, roślin strączkowych i warzyw na obszarach należących do Cesarstwa Rzymskiego i Bizantyńskiego w okresie od II do VII w. omówiona na podstawie powstałych wówczas traktatów poświęconych lecznictwu. Wyróżnić przy tym można kilka aspektów podanego zagadnienia, które starałem się zbadać. Pierwszym z nich – z konieczności sięgającym niekiedy daleko głębiej w przeszłość niż zasadniczy początek interesującego mnie okresu – był aspekt historyczny tego zagadnienia. Przedstawiłem bowiem dzieje (pochodzenie, początki udomowienia i uprawy, rozprzestrzenianie się, powstawanie nowych odmian, naturalne ograniczenia zasięgu występowania) opisywanych grup pokarmowych, a także ich zmieniające się znaczenie w życiu ludzi żyjących w czasach starożytności i wczesnego Bizancjum. Kolejny aspekt, kulinarny, dotyczył historii gastronomii, czyli badania sposobów uzyskiwania z omawianych grup pokarmowych półproduktów i produktów spożywczych, a przede wszystkim ukazania różnorodności technologicznej kuchni antycznej i bizantyńskiej w odniesieniu do zbóż, roślin strączkowych i warzyw (w tym popularności poszczególnych potraw), oraz poruszenia problemu jej rozwoju. Trzeci aspekt, dietetyczny, związany jest z przedstawieniem poglądów wyrażanych przez greckich dietetyków na temat właściwości omawianych roślin i uzyskiwanych z nich pokarmów, a także ich wpływu na ludzki organizm. W związku z tym poruszałem kwestie takie jak: cechy przypisywane pomiędzy II a VII w. poszczególnym gatunkom, przeciwwskazania dietetyczne w zależności od stanu zdrowia i konstytucji wewnętrznej, czy też wpływ obróbki na właściwości produktu spożywczego. W ramach tego aspektu podjąłem się również omówienia ewolucji doktryny dietetycznej w interesującym mnie okresie. Ostatni, czwarty aspekt, dotyczył medycyny i wiązał się z przedstawieniem terapeutycznych zastosowań omawianych substancji spożywczych w okresie antycznym i wczesnobizantyńskim. Związane z tym było ukazanie właściwego miejsca pokarmów roślinnych w ówcześnie stosowanych procedurach medycznych, poziomu rozwoju lecznictwa i problemu jego dalszego progresu.

The purpose of this dissertation is to discuss the culinary and medical role of cereals, legumes and vegetables as well as other food products obtained from them in the times of Antiquity and early Byzantium based on Greek sources on medical issues. It is also aimed at presenting opinions on dietary properties of the three aforementioned food groups included in those sources as well as of adible semifinished products obtained from them.