Today Through the Lens of the Ancient Debate on the Value of Mētis

Slováček, Petr

dc.contributor.author	Slováček, Petr
dc.date.accessioned	2025-11-24T11:42:36Z
dc.date.available	2025-11-24T11:42:36Z
dc.date.issued	2025-11-24
dc.identifier.uri	http://hdl.handle.net/11089/56754
dc.description.abstract	In Today Through the Lens of the Ancient Debate on the Value of Mētis, the author examines contemporary challenges to freedom of speech in art, science, and politics through the ancient Greek concept of mētis—practical wisdom enabling success in life. He argues that mētis, rooted in the common sense of non-experts, faces suppression by those in power, termed the “anointed,” amid growing censorship and moralistic polarization. Drawing on Greek drama, particularly tragedies like Antigone and Prometheus Bound, the author highlights the role of mētis in exploring human complexity and fostering moral reflection, supported by insights from neuroscience and philosophy. The text contrasts mētis with hybris—excessive pride—illustrating how drama avoids simplistic judgments, promoting epistemic humility. The author connects these ideas to modern issues, suggesting that the erosion of liberal values and the marginalization of practical knowledge threaten individual agency. He concludes that mētis, alongside the moderation of sōphrosynē, offers a counterbalance to authoritarian tendencies. This interdisciplinary study underscores drama’s enduring relevance as a tool for understanding ethical dilemmas and resisting the overreach of power, urging a renewed appreciation for experiential wisdom in today’s world.	en
dc.description.abstract	W artykule pt. Today Through the Lens of the Ancient Debate on the Value of Mētis (Współczesność w świetle starożytnej debaty nad wartością mētis) autor analizuje współczesne wyzwania związane z wolnością słowa w sztuce, nauce i polityce poprzez pryzmat starożytnej greckiej koncepcji mētis – praktycznej mądrości umożliwiającej osiągnięcie sukcesu w życiu. Twierdzi on, że mētis, zakorzeniona w zdrowym rozsądku osób niebędących ekspertami, spotyka się z represjami ze strony osób sprawujących władzę, których nazywa się „namaszczonymi”, w obliczu rosnącej cenzury i moralistycznej polaryzacji. Opierając się na dramacie greckim, a zwłaszcza tragediach takich jak „Antygona” i „Prometeusz w okowach”, autor podkreśla rolę mētis w badaniu złożoności ludzkiej natury i pobudzaniu refleksji moralnej, wspierając swoje tezy spostrzeżeniami z zakresu neuronauki i filozofii. Artykuł kontrastuje mētis z hybris, rozumianym jako nadmierna duma, ilustrując, w jaki sposób dramat unika uproszczonych osądów, promując w zamian epistemiczną pokorę. Autor aplikuje te idee do współczesnych problemów, sugerując, że erozja wartości liberalnych i marginalizacja wiedzy praktycznej zagrażają indywidualnej sprawczości. Dochodzi wreszcie do wniosku, że mētis, wraz z umiarkowaniem, czyli tzw. sōphrosynē, stanowią przeciwwagę dla tendencji autorytarnych. To interdyscyplinarne studium podkreśla ponad czasowość dramatu jako narzędzie służące zrozumieniu dylematów etycznych i przeciwstawianiu się nadmiernej władzy, wzywając do ponownego docenienia mądrości opartej na doświadczeniu, także we współczesnym świecie.	pl
dc.language.iso	en
dc.publisher	Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego	pl
dc.relation.ispartofseries	Hybris;2	en
dc.rights.uri	https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0
dc.subject	mētis	en
dc.subject	hybris	en
dc.subject	drama	en
dc.subject	censorship	en
dc.subject	anointed	en
dc.subject	morality	en
dc.subject	art	en
dc.subject	freedom	en
dc.subject	mētis	pl
dc.subject	hybris	pl
dc.subject	dramat	pl
dc.subject	cenzura	pl
dc.subject	namaszczeni	pl
dc.subject	moralność	pl
dc.subject	sztuka	pl
dc.subject	wolność	pl
dc.title	Today Through the Lens of the Ancient Debate on the Value of Mētis	en
dc.title.alternative	Współczesność w świetle starożytnej debaty nad wartością mētis	pl
dc.type	Article
dc.page.number	7-23
dc.contributor.authorAffiliation	Silesian University in Opava	en
dc.identifier.eissn	1689-4286
dc.references	Aeschylus. (1975). Prometheus Bound. Trans. J. Scully, C. J. Herrington. Oxford: Oxford University Press.	en
dc.references	Aristotle. (2008). Poetika. Praha: Rezek.	en
dc.references	Baron-Cohen, S. (2012). Zero Degrees of Empathy. A New Theory of Human Cruelty and Kindness. London: Penguin Books.	en
dc.references	Bienvenu, R. (1970). The Ninth of the Thermidor. Oxford: Oxford University Press.	en
dc.references	Boyd, B. (2008). Art and Evolution: Spiegelman’s The Narrative Corpse. Philosophy and Literature, 32(1), 31–57. DOI: https://doi.org/10.1353/phl.0.0008	en
dc.references	Boyd, B. (2009). On the Origin of Stories. Cambridge: Harvard University Press. DOI: https://doi.org/10.4159/9780674053595	en
dc.references	Campitelli, G., Gobet, F. R. (2010). Herbert Simon’s Decision-Making Approach: Investigation of Cognitive Processes in Experts. Review of General Psychology, 14, 354–364. DOI: https://doi.org/10.1037/a0021256	en
dc.references	Dalgaard, C., Olsson, O., (2013). Why Are Rich Countries More Politically Cohesive? The Scandinavian Journal of Economics, 115(2), 423-448. DOI: https://doi.org/10.1111/sjoe.12016	en
dc.references	Carabelli, A. M. (2021). Uncertainty as the Legacy of Greek Tragedy: Uncertainty as Tragic Choice. In A. Carabelli (ed.), Keynes on Uncertainty and Tragic Happiness. Complexity and Expectations (97–108). London: Palgrave Macmillan. DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-030-75665-9_5	en
dc.references	Damasio, A. (2004). Looking for Spinoza. London: Vintage Books.	en
dc.references	Detienne, M. (2009). Comparative Anthropology of Ancient Greece. Washington: The Center of Hellenic Studies.	en
dc.references	Engelking, E. (2019). Shakespeare as a method. Carl Schmitt’s reading of Othello and Hamlet. History of European Ideas. 45 (7), 1058–1071. DOI: https://doi.org/10.1080/01916599.2019.1637359	en
dc.references	Engelking, E. (2024). Art Narrative as Normative Order. Law and Literature, 1–24. DOI: https://doi.org/10.1080/1535685X.2024.2421689	en
dc.references	Euripides. (2008). Medea. Hippolitus. Electra. Helen. Trans. J. Morewood. Oxford: Oxford University Press.	en
dc.references	Freeman, C. (2002). The Closing of the Western Mind. London: Pimlico.	en
dc.references	Gagarin, M. (1977). Socrates’ „Hybris” and Alkibiades’ Failure. Phoenix, 31(1), 22–37. DOI: https://doi.org/10.2307/1087153	en
dc.references	Glover, J. (2001). A Moral History of the Twentieth Century. New Haven: Yale University Press.	en
dc.references	Gould, J. (1996). Tragedy and the Collective Experience. In M. S. Silk (ed.), Tragedy and the Tragic: Greek Theatre and Beyond (217–243). Oxford: Clarendon Press. DOI: https://doi.org/10.1093/oso/9780198149514.003.0016	en
dc.references	Greene, J. (2013). Moral Tribes. London: Atlantic Books.	en
dc.references	Greene, J. D., Sommerville, R. B., Nystrom, L., Darley, J. M., & Cohen, J. D. (2001). An fMRI Investigation of Emotional Engagement in Moral Judgment. Science, 293, 2105–2108. DOI: 10.1126/science.1062872.	en
dc.references	Haidt, J. (2012). Righteous Mind. London: Penguin Books.	en
dc.references	Hampe, M. (2015). Philosophy and Evolution. In: Breyer, T., Epistemological Dimensions of Evolutionary Psychology (1–18). New York: Springer. DOI: https://doi.org/10.1007/978-1-4939-1387-9_1	en
dc.references	Hobbs, J. (1990). Literature and Cognition. Center of the Study of Language and Information, 33–40.	en
dc.references	Hussey, E. (2008). Hérakleitos o poznání a smyslu. In: Pokorný M. (ed.), Hérakleitos z Efesu. Zkušenost a řeč (10 –39). Praha: Rezek.	en
dc.references	Keidel, J. L., et al. (2013). How Shakespeare tempest the brain: Neuroimaging insights. Cortex, 49, 913 –919. DOI: https://doi.org/10.1016/j.cortex.2012.03.011	en
dc.references	Kirstead, J. (2017). Democracy’s Humility: A Reading of Sophocles’ Antigone. Polis. The Journal of Ancient Greek Political Thought, 34, 288–305. DOI: https://doi.org/10.1163/20512996-12340128	en
dc.references	Löwith, K. (1993). Nature, History, and Existentialism. Evanston: Northwestern University Press.	en
dc.references	Matharu, K. S., Howell, J. M., Fitzgerald, F. T. (2011). Drama and Empathy in Medical Education. Literature Compass, 8, 443–454. DOI: https://doi.org/10.1111/j.1741-4113.2011.00778.x	en
dc.references	Meineck, P. (2011). The Neuroscience of Tragic Mask. Arion: A Journal of Humanities and the Classics, 19(1), 115–119. DOI: https://doi.org/10.1353/arn.2011.0024	en
dc.references	Meineck, P. (2018). Theatrocracy. Greek Drama, Cognition, and the Imperative for Theatre. London: Routledge. DOI: https://doi.org/10.4324/9781315466576	en
dc.references	Montanari, F. (2015). The Brill Dictionary of Ancient Greek. Leiden: Brill.	en
dc.references	Pinker, S. (2007). Toward a Consilient Study of Literature. Philosophy and Literature, 31(1), 162–178. DOI: https://doi.org/110.1353/phl.2007.0016	en
dc.references	Pinker, S. (2011). The Better Angels of Our Nature. A History of Violence and Humanity. London: Penguin Books.	en
dc.references	Platon. (2000). Prótagoras. Praha: Oikúmené.	en
dc.references	Polanyi, M. (2009). The Tacit Dimension. Chicago: The University of Chicago Press.	en
dc.references	Raine, A. (2013). The Anatomy of Violence. London: Penguin Books.	en
dc.references	Ramachandran, V. S., et al. (2007). The human mirror neuron system: A link between action observation and social skills. Social Cognitive and Affective Neuroscience, 2, 62–66. DOI: https://doi.org/10.1093/scan/nsl022	en
dc.references	Roser, M. (n.d.). Our World in Data. Retrieved from https://ourworldindata.org/	en
dc.references	Scott, J. C. (2010). The Art of Not Being Governed. An Anarchist History of Upland Southeast Asia. New Haven: Yale University Press.	en
dc.references	Scott, J. C., (2020). Seeing Like a State. How Certain Schemes to Improve the Human Condition Have Failed. New Haven: Yale University Press. DOI: https://doi.org/10.12987/9780300252989	en
dc.references	Shermer, M. (2015). The Moral Arc. New York: Henry Holt and co.	en
dc.references	Schmitt, C. (2007). Pojem politična. Praha: Oikúmené.	en
dc.references	Sideris, L. H. (2017). Consecrating Science. Wonder, Knowledge, and the Natural World. Oakland: University of California Press. DOI: https://doi.org/10.1525/9780520967908	en
dc.references	Sigmund, K. (2017). Games of Life. New York: Dover Publications.	en
dc.references	Sophocles. (1962) Antigone. Trans. F. Storr. Cambridge: Harvard University Press.	en
dc.references	Sowell, T. (1996). The Vision of the Anointed. Self-Congratulation as a Basis for Social Policy. New York: Basic Books.	en
dc.references	Sowell, T. (2006). A Conflict of Visions. Ideological Origins of Political Struggles. New York: Basic Books.	en
dc.references	Šajda, P. (2018). Schmittova teória nepriateľa ako výzva pre Kierkegaardovu teóriu nepreferenční lásky. Filozofia, 73(10), 804–817.	en
dc.references	Šajda, P. (2019). Obmedzenie nepriateľstva jako výchova k ľudzkosti: Carl Schmitt a Ernst Jünger. Filozofia, 74, 852–865.	en
dc.references	Tooby, J., Cosmides, L. (2001). Does Beauty Build Adapted Minds? Toward an Evolutionary Theory of Aesthetics, Fiction, and the Arts. SubStance, 30, 27–56. DOI: https://doi.org/10.1353/sub.2001.0017	en
dc.references	van Beek, L. (2010). Etymological Dictionary of Greek. Leiden: Brill.	en
dc.references	Vernant, J.-P., Vidal-Naquet, P. (1990). Myth and Tragedy in Ancient Greece. New York: Zone Books.	en
dc.references	Vernant, J.-P., Detienne, M. (1990). Cunning Intelligence in Greek Culture and Society. Chicago: The University of Chigaco Press.	en
dc.contributor.authorEmail	petr.slovacek@fvp.slu.cz
dc.identifier.doi	10.18778/1689-4286.65.01
dc.relation.volume	65

Pliki tej pozycji

Nazwa:: 7-23_Slovacek_.pdf
Rozmiar:: 412.0KB
Format:: PDF

Oglądaj/Otwórz

Pozycja umieszczona jest w następujących kolekcjach

Internetowy Magazyn Filozoficzny Hybris 65 (2/2025) [7]

Pokaż uproszczony rekord

Poza zaznaczonymi wyjątkami, licencja tej pozycji opisana jest jako https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0