Kobiety w szachach. Problemy związane z rodziną w procesie rozwoju talentu

Abstract

The goal of the analyses presented in the article was to discover the issues connected to the family of origin, which the Polish female chess grandmasters were dealing with during the process of talent development, meaning the time they were achieving the highest female chess title. The method used in the research were in-depth, unstructured, qualitative interviews. The research tool guide was prepared on the basis of Françoys Gagné’s Comprehensive Model of Talent Development (CMTD). The statements of the 14 researched female chess grandmasters underwent qualitative analysis, which demonstrated that nearly all of them experienced difficulties related with their families of origin. Two types of problems were identified: general, resulting from the condition of the family, professed values, or attitudes (financial and time-related family problems, parents’ incompatible attitudes towards practicing chess, lack of support from one of the parents, a sense of “playing for the father,” general unfavorable household atmosphere), as well as those relating to chess as a sport (pressure for good results, obligation to train, and practicing with a specific coach, not understanding sport-related aspects).

Celem analiz zaprezentowanych w artykule było poznanie problemów związanych z rodziną pochodzenia, z jakimi zmagały się polskie arcymistrzynie szachowe podczas procesu rozwoju talentu, czyli czasu dochodzenia do najwyższego szachowego tytułu kobiecego. W badaniach zastosowano metodę wywiadu swobodnego pogłębionego, jakościowego. Narzędzie badań stanowił przewodnik przygotowany w oparciu o Zintegrowany Model Rozwoju Talentu (CMTD) Françoys Gagnégo. Wypowiedzi 14 badanych arcymistrzyń szachowych poddano analizie jakościowej, która wykazała, że niemal wszystkie przyszłe arcymistrzynie doświadczały trudności związanych z rodziną pochodzenia. Ustalono ich dwojaki rodzaj: ogólny, wynikający z kondycji rodziny, wyznawanych wartości czy postaw (problemy finansowe i organizacyjne, niezgodność postaw rodziców wobec uprawiania szachów i brak wsparcia jednego z rodziców, poczucie „grania dla ojca”, niesprzyjająca atmosfera w domu), oraz odnoszący się do szachów jako dyscypliny sportu (presja na wynik, przymus trenowania, przymus pracy z określonym trenerem, niezrozumienie aspektów sportu).