Formuła pożegnalna jako element ramy tekstowej w epistolografii polskiej XVII i XVIII wieku

Abstract

Przedmiotem opisu w artykule jest formuła pożegnalna występująca w epistolografii polskiej XVII i XVIII wieku. Jest to ważny element struktury listu będący wyznacznikiem jego gatunkowości. Formuła pełni przede wszystkim funkcję fatyczną a zarazem pragmatyczną, to znaczy wygasza ona i kończy kontakt między partnerami dialogu epistolarnego przy jednoczesnym zachowaniu atmosfery grzeczności. Ponadto przypisana jest jej funkcja delimitacyjna, związana z wyznaczaniem granic tekstu listowego oraz zapewnianiem jego spójności. Formuła pożegnalna może być konstatacją zakończenia dialogu listowego (np. tymi słowy kończę), może też sygnalizować w sposób pośredni zamiar zakończenia dialogu — poprzez wskazanie na wyczerpanie się tematu (np. więcej nie mam co donieść; więcej nie mam nic do oznajmienia) lub konieczność zaniechania kontaktu ze względu na dobro adresata (np. nie bawię pisaniem, nie zatrudniam ramotą).

The subject of the article is the farewell formula present in Polish epistolography of the 17th and 18th centuries. It is an important element in the structure of a letter and a determinant of its genre. The formula has primarily a phatic and pragmatic function, that is, it extinguishes and ends the contact between the partners in an epistolary dialogue while maintaining an atmosphere of politeness. In addition, it has a delimiting function, that is it sets the boundaries of the epistolary text and ensures its coherence. The farewell formula may be a statement of the end of the epistolary dialogue e.g. with these words I conclude (tymi słowy kończę), or it may signal an indirect intention to end the dialogue — by indicating the exhaustion of the topic e.g. I have nothing more to report; I have nothing more to announce (więcej nie mam co donieść; więcej nie mam nic do oznajmienia) or the necessity to abandon contact for the sake of the addressee e.g. I do not want to bother you reading my words, I do not tell old chestnuts (nie bawię pisaniem, nie zatrudniam ramotą).