| dc.description.abstract | Powieść wtajemniczenia, inicjacji prezentuje jeden z dwóch głównych typów gatunkowej
odmiany powieści - powieści uduchowionej, mistycznej (typ drugi to powieść
„Świecka”, znacznie powszechniejsza). Jej początki sięgają starożytności (Apulejusz:
Metamorfozy, czyli złoty osioł) ale do rozkwitu doszła w średniowieczu, w cyklu opowieści
o św. Graalu (Perceval ou le Conte du Graat Chretiena de Troyes i in.). Znaczące
miejsce w swym rozwoju znalazła powieść wtajemniczenia w okresie romantyzmu
(Charles Robert Maturin: Pielgrzym Malmoth, Jan Potocki: Rękopis znaleziony w
Saragossie i in.). Ta formuła powieściowa nie zanikła również w XX w., gdy oprócz
ujęć „klasycznych” pojawiły się struktury odkształcające rzeczywistość (Gustav Meyrink:
Golem i in.), pojawiły się utwory, które w pewnym sensie zachowały podstawowe
rygory powieści inicjacyjnej i jej motywy, ale zawarte w nich idee nie doprowadziły do
realizacji wtajemniczenia w pierwotnym sensie (Franz Kafka: Zamek).
Podstawowym tematem powieści inicjacyjnej jest duchowe zwycięstwo człowieka,
jego mistyczne, wewnętrzne olśnienie. Ukształtowaniu tego zjawiska służy struktura
ukazanej rzeczywistości. Jej istota to wykreowanie trudnego istnienia człowieka w
świecie - katabaza (symboliczna śmierć, zejście do świata podziemnego), oczyszczenie i
samo wtajemniczenie. To wszystko zbudowane jest na planie trójkąta. Struktura tego
układu to nacechowane wierzchołki: adept, wtajemniczający oraz istota boska.
Charakterystycznymi cechami odznacza się również struktura przestrzeni i czasu.
Przestrzeń dzieli się na zewnętrzną i wewnętrzną (szczególny wymiar ma przestrzeń
samych granic). Podobnie rzecz się ma z czasem. Powieść wtajemniczenia powstała z
mitu i obrzędu, wchłonęła wiele z systemów ezoterycznych i jest świadectwem siły ludzkiej
idei, a przy tym świadczy o trwałej identyczności gatunku powieściowego. | pl_PL |
