La Désintegration du donc: "L'Intention poetique" - naissance du discours de la relation et la retraite du genre

Abstract

Teksty, które dają się ująć — choćby z trudem — w uznawane zwykle kategorie rodzajowe stają się z dnia na dzień rzadsze. Że fenomen ten nie oznacza prostego odrzucenia pewnej konwencji literackiej, lecz że wykruszenie się gatunku jest symptomatycznym faktem podania w wątpliwość całej koncepcji świata — oto o czym świadczy w sposób szczególnie przekonywający jedno z dzieł Edwarda Glissant z Martyniki, zatytułowane L'Intention poetique (Intencja poetycka). "Poszukiwanie poezji przez poezję” przedstawia się przede wszystkim jako wysiłek przekroczenia statusu dyskursu (a Gatunek jest jego hołdownikiem), który panuje na Zachodzie od Renesansu. Glissant uczula nas na fakt, że ten status oparty na myśli analitycznej, na samowystarczalności podmiotu, na Prawdzie obiektywnej, na czasie i przestrzeni Euklidesowych, oraz na pojęciu, że mowa jest tylko „narzędziem przedstawiania” — wytworzył zgubny dystans pomiędzy człowiekiem a elementarnymi siłami życia, oraz pomiędzy ludźmi. Proponuje on nam — postulując iż mowa jest przede wszystkim stosunkiem do drugiego człowieka — pewną „logikę stosunku”, która wprowadziłaby z powrotem Rozmaitość do dyskursu. Perspektywa ta implikuje, by każdy ukonstytuował sobie mowę „własną”, przez którą wychylałby się poza siebie na spotkanie z drugim, mowę „nieprzejrzystą”, której nie można ani uchwycić, ani wypracować przez „,czystą myśl”, ponieważ jest ona praktyką, ,pracą”, z tego samego względu, co inne wytwórcze działania człowieka. Ta „organiczna logika” zmienia więc całkowicie wizję świata klasycznego, ponieważ skoro dyskurs pojęty jest jako "poszerzenie” człowieka — granice pomiędzy jego przestrzenią "zewnętrzną” i przestrzenią "wewnętrzną” zacierają się, a wraz z nimi zaciera się wszelka możliwość Poznania obiektywnego. Tak więc L'Intention poetique wprowadza nas w świat nowy, w świat w stanie kształtowania się, w świat Wielorakości nieskończonej, gdzie specyfika samej literatury i pojęcie gatunku (który nie umiałby się bez niej obejść) nie znajdują dla siebie miejsca.