L'Adaptation et l'interprétation du "Contrat social" en Hongrie

Abstract

Adaptacja dzieł francuskich pisarzy oświecenia przekracza granice historii literatury porównawczej, a recepcja ich idei dotyczy nie tylko problemów historii kultury, lecz także problemów historii społecznej. W naszej strefie Europy walki polityczne, które toczyły się paralelnie do rozrostu świadomości narodowej, aspiracje do niepodległości i stosunki społeczne pełne sprzeczności rozpętały polemiki ideologiczne. Wszystko to pobudziło myślicieli i pisarzy do studiowania rodzajów piśmiennictwa polemicznego dotyczącego racjonalistycznej teorii polityki. Francuscy propagatorzy walki z nietolerancją i cenzurą, z nierównością i despotyzmem administracji znaleźli entuzjastycznych adeptów i interpretatorów w krajach węgierskim, polskim, czeskim, rosyjskim. Gwałtowna dysputa wolterianów czy przeciwników i zwolenników Rousseau łączyła się z asymilacją idei francuskiego oświecenia. Dramatyczne wydarzenia toczące się w sąsiedztwie Węgier, zajadłe dyskusje o monarchii konstytucyjnej, przyczyny wewnętrzne i zewnętrzne kolejnych rozbiorów państwa polskiego nie pozostawały bez echa w węgierskim życiu literackim i politycznym. Wychodząc od teorii Rousseau w Umowie społecznej, węgierski jego interpretator jakobiński pragnie zmienić porządek społeczny Węgier feudalnych, chce królestwo zastąpić republiką, całkiem jak Rousseau, który porównując instytucje polskie z angielskimi zalecał Polakom instytucje republikańskie. Po przełomie wieku orientacja w recepcji dzieł Rousseau ulega modyfikacji, uwaga ogarnia szersze sprawy niż modernizacja rodzajów prozy i jej transformacja.