Проблемы верлибра в белорусской поэзии

Abstract

Na materiale zaczerpniętym z literatury białoruskiej autor rozważa niektóre zagadnienia wiersza wolnego (vers libre). Dochodzi zwłaszcza do wniosku, że możliwości emocjonalnego oddziaływania, mieszczące się w walorach metrum, rytmu i rymu, tak charakterystycznych dla tradycyjnego w poezji wschodniosłowiańskiej systemu sylabotonicznego, w wierszu wolnym stają się składnikami funkcji obrazowości poetyckiej. Wyraża się to mianowicie w wyraźnej dążności do. obrazowej kondensacji, w nader częstym używaniu obrazu zbudowanego z elementów umownych i asocjacyjnych, wreszcie w posługiwaniu się związkami między pojęciami bardzo oddalonymi, a nawet zupełnie z sobą nie związanymi (z punktu widzenia konkretnych treści obrazu). Rytmiczna swoboda wiersza wolnego ulega ograniczeniu w trojaki sposób: obrazowy, ideowo- -tematyczny i intonacyjny. Wiersz wolny to przede wszystkim wiersz-rozumowanie. Jest rzeczą jasną, że właśnie dlatego teren funkcjonowania wiersza wolnego to liryka refleksyjna, filozoficzna (filozoficzna nie jako gatunek, lecz jako tendencja do filozoficznej refleksji nad zjawiskami rzeczywistości niezależnie od ich rodzaju, osobistego czy też społecznego). Jeśli chodzi o kompozycję wiersza wolnego, należy mieć przede wszystkim na uwadze jego strukturę intonacyjno-syntaktyczną. Powiązanie” wierszy (często za pomocą różnego rodzaju powtórzeń), ich wzajemna zależność i ogólne podporządkowanie logice poetyckiego myślenia wyznaczają porządek i rygor wiersza. Wiersz wolny odznacza się też swoistą muzycznością, lecz jest ona słabo uwydatniona, gdyż wiąże się z nader subtelnymi środkami poetyckiego wyrażania (muzyczna zasada rozwijania tematu, instrumentacja dźwiękowa itp.). Wszystko świadczy o tym, że wiersz wolny posiada własną, specyficzną strukturę wierszową, która określa jego artystyczną wartość. Nie likwidując wiersza klasycznego, lecz tylko wzbogacając narodowe tradycje wierszowe, wiersz wolny pozwala na głębsze wyrażenie duchowych treści naszej współczesności.