"Les Thibault" - modèle de roman engagé

Abstract

Pisarz zajmujący w swoich utworach swoiste stanowisko wobec problemów epoki, w której żyje, i wskazujący poprzez postaci, jak można i jak należy żyć, w jaki sposób zachować się wobec najistotniejszych problemów doli człowieczej — jest pisarzem zaangażowanym. Na przestrzeni dziejów krytycy literatury i pisarze różnie zapatrywali się na zagadnienie i pisarzy, i powieści zaangażowanych. Albert Camus, którego poglądy na rolę pisarza w życiu społecznym są najbardziej zbliżone do zapatrywań Martin du Gard, uważa, że artysta tworząc dzieło sztuki ułatwia życie ludzkości. Według niego powołaniem artysty jest nie przekształcanie świata i ludzi, lecz jedynie rozwijanie pewnych wartości ludzkich, bez których świat, nawet przekształcony, nie byłby nic wart. Martin du Gard twierdzi, że pisarz, dążąc do poznania prawdy o ludziach i o świecie, dąży do zrozumienia przyczyn zarówno zjawisk społecznych, jak i postępowania jednostek ludzkich, w celu ustrzeżenia ich przed trudnościami i niebezpieczeństwami życia. W Rodzinie Thibault, powieści-rzece, autor starał się ukazać przyczyny społeczne, ekonomiczne i polityczne I wojny światowej. Z uwagi na to Rodzinę Thibault można zaliczyć do powieści, par excellence, zaangażowanych. Dokładna analiza wspomnianego utworu wykazała, iż zagadnienie zaangażowania zostało przez autora potraktowane dwojako, a mianowicie: z punktu widzenia treści (Martin du Gard przedstawił cały szereg możliwości zaangażowania jednostek ludzkich w dziedzinie życia religijnego, społecznego i politycznego) oraz z punktu widzenia formy (za pomocą poszczególnych elementów techniki dramatycznej uwypuklił zaangażowanie postaci występujących w Rodzinie Thibault). W powieści tej bohaterowie podzieleni są na dwie kategorie, na tych, którzy biernie poddają się losowi (tych Martin du Gard potępia, ponieważ nie uznaje statycznej postawy życiowej, jego zdaniem szkodliwej tak dla jednostek, jak i społeczeństw), i na tych, którzy walczą z przeciwnościami losu (ci okazują się pełnowartościowymi jednostkami). Z konfrontacji indywidualnego zaangażowania jednostki z twardą rzeczywistością historyczną epoki wynika tragiczny aspekt doli człowieczej. Rodzina Thibault jest więc powieścią zaangażowaną, posiadającą podstawowe elementy tragedii, co tym samym podnosi oryginalność tego typu utworu, najważniejszego w całej twórczości Roger Martin du Gard.