"Les Thibault" - modèle de roman engagé
Streszczenie
Pisarz zajmujący w swoich utworach swoiste stanowisko wobec problemów
epoki, w której żyje, i wskazujący poprzez postaci, jak można i jak należy żyć,
w jaki sposób zachować się wobec najistotniejszych problemów doli człowieczej —
jest pisarzem zaangażowanym.
Na przestrzeni dziejów krytycy literatury i pisarze różnie zapatrywali się na
zagadnienie i pisarzy, i powieści zaangażowanych. Albert Camus, którego poglądy
na rolę pisarza w życiu społecznym są najbardziej zbliżone do zapatrywań Martin
du Gard, uważa, że artysta tworząc dzieło sztuki ułatwia życie ludzkości.
Według niego powołaniem artysty jest nie przekształcanie świata i ludzi, lecz
jedynie rozwijanie pewnych wartości ludzkich, bez których świat, nawet przekształcony,
nie byłby nic wart.
Martin du Gard twierdzi, że pisarz, dążąc do poznania prawdy o ludziach
i o świecie, dąży do zrozumienia przyczyn zarówno zjawisk społecznych, jak i postępowania
jednostek ludzkich, w celu ustrzeżenia ich przed trudnościami i niebezpieczeństwami
życia. W Rodzinie Thibault, powieści-rzece, autor starał się ukazać
przyczyny społeczne, ekonomiczne i polityczne I wojny światowej. Z uwagi
na to Rodzinę Thibault można zaliczyć do powieści, par excellence, zaangażowanych.
Dokładna analiza wspomnianego utworu wykazała, iż zagadnienie zaangażowania
zostało przez autora potraktowane dwojako, a mianowicie: z punktu widzenia
treści (Martin du Gard przedstawił cały szereg możliwości zaangażowania
jednostek ludzkich w dziedzinie życia religijnego, społecznego i politycznego)
oraz z punktu widzenia formy (za pomocą poszczególnych elementów techniki
dramatycznej uwypuklił zaangażowanie postaci występujących w Rodzinie
Thibault). W powieści tej bohaterowie podzieleni są na dwie kategorie, na tych,
którzy biernie poddają się losowi (tych Martin du Gard potępia, ponieważ nie
uznaje statycznej postawy życiowej, jego zdaniem szkodliwej tak dla jednostek,
jak i społeczeństw), i na tych, którzy walczą z przeciwnościami losu (ci okazują
się pełnowartościowymi jednostkami). Z konfrontacji indywidualnego zaangażowania
jednostki z twardą rzeczywistością historyczną epoki wynika tragiczny
aspekt doli człowieczej. Rodzina Thibault jest więc powieścią zaangażowaną, posiadającą
podstawowe elementy tragedii, co tym samym podnosi oryginalność tego
typu utworu, najważniejszego w całej twórczości Roger Martin du Gard.
Collections