Herman Broch und der moderne Roman

Abstract

W pierwszej części artykułu autor omówił problem tzw. kryzysu powieści współczesnej i dał ogólny zarys teorii tej formy wypowiedzi autorskiej (poglądy Stanzla, Lukàcsa, Lämmerta, Kaysera, Seidlera, Brinkmanna). Druga część poświęcona jest rozważaniom nad powieścią „personalną” (der personale Roman), jak również omówieniu teoretycznych poglądów wielkiego austriackiego pisarza Hermana Brocha, jednego z najwybitniejszych przedstawicieli tego typu powieści. Psychologizacja w powieści XIX wieku (w rozumieniu Descartesa i Kanta) uległa głębokim przemianom dzięki psychoanalizie Freuda i analizie psychologicznej C. G. Junga (archetypy). Ta psychologia głębi wydobyła na światło dzienne nowe dziedziny życia ludzkiego (podświadomość, ponadczasowe formy bytu ludzkiego), stworzyła nowy obraz człowieka. Postaci powieści „personalnej” (Stanzel) stają się „osobowymi mediami” — ze względu na ich „uprzywilejowaną pozycję”. Media owe ulegają w dalszym rozwoju tego typu powieści demaskacji ich cech charakteru. Teoria powieści Brocha, stanowiąca jedno z ogniw łańcucha współczesnej powieści eksperymentalnej, zakładała nieustanną walkę między procesem poznania a procesem tworzenia. Według tej teorii każdy artysta usiłujący przedstawić sytuację kryzysową ulega jej i sam jest pod jej przemożnym działaniem. Trzy aspekty teoretycznych poglądów Brocha miały wpływ na ukształtowanie jego dzieła: 1. obiektywne spojrzenie na świat osiągnięte dzięki temu, że integrował wyniki nauki o wartości i teorii literatury; 2. nowa technika pisania realizowana za pomocą: a) rozbicia form powieści tradycyjnej i zastąpienia ich nową formą eseju „prehistorycznego”; b) stosowania wszystkich znanych technik powieści zbudowanych na zasadzie strumienia świadomości; 3. nowy kompleks zagadnień psychologii głębi (mitologizujący i usiłujący stworzyć nowy mit lub nową religię).