The concept of realism in the modern narrative prose

Abstract

1. Przedmiotem artykułu jest analiza zjawiska, które w krytyce współczesnej określone zostało jako kryzys tradycji realistycznej w prozie powieściowej. Podejmując dyskusję nad genezą i przejawami tego zjawiska, autorka próbuje odpowiedzieć na pytanie, czy ów kryzys jest symptomem rozwoju nowoczesnego pojęcia realizmu i odpowiadających mu struktur powieściowych w prozie narracyjnej, czy też, przeciwnie, jest wyrazem uwiądu tendencji realistycznych w literaturze współczesnej. , 2. Opowiadając się za pierwszym wnioskiem, autorka polemizuje z dwudzielnymi schematami dynamiki literatury XX w. operującymi alternatywą: realizm albo awangarda, alternatywą skonstruowaną jako przeciwstawienie naśladowczej i odtwarzającej powieści tradycyjnej — prozie nowoczesnej, mitotwórczej, parabolicznej i kreacyjnej. Poddając krytyce założenia tego schematu autorka stara się wykazać ich związek z alternatywnym ujęciem opozycji: człowiek historyczny albo człowiek naturalny. 3. W oparciu o propozycje przedstawicieli badań genetyczno-strukturalnych (A. Gramsci, C. L6vi-Strauss, L. Goldmann, H. Lefebvre, S. Żółkiewski i inni), w nawiązaniu do wyników studiów nad historią literatury i kultury przedstawionych w pracach E. Auerbacha, A. Hausera, H. Levina, IL. Watta i innych, autorka próbuje zarysować przesłanki teoretyczne, pomocne w analizie zjawisk kultury współczesnej. Z tego punktu widzenia argumentuje zasadność wykorzystania pojęcia struktury, relacji, modelu oraz omawia problematykę świadomości zmistyfikowanej. 4. W nawiązaniu do historii przemian realizmu zarysowuje następnie charakterystykę kontekstu kulturowego kształtującego poetykę realistyczną w XX w. Omawia relacje między strukturą dzieła literackiego a problematyką ontologiczną, teoriopoznawczą oraz społecznymi kryteriami wartości. Analizuje pojęcie konwencji literackich oraz pojęcie kreacyjności. W zakończeniu umiejscawia problematykę realizmu nowoczesnego w ramach dyskusji o koncepcji kreacyjnej literatury dwudziestowiecznej.