Understanding theatre: towards a historical semiotics as an epistemology of the theatrical disciplines

Abstract

Posługując się — przy rozwijaniu pewnych właściwości charakterystycznych właściwych semiotyce ogólnej jako takiej (mianowicie: a. ambicja interpretacji globalnej faktów kulturowych; b. zdolność autorefleksji, a tym samym autokorektorstwa jako nauki krytycznej) — semiotyka teatru może prawomocnie aspirować do tego, aby zaproponować siebie jako epistemologię międzydyscyplinarną, lub jako metadyscyplinę o funkcjach propedeutycznych i epistemologicznych wobec innych dyscyplin teatralnych — od tych historycznych po socjoantropologiczne. Ale w tym celu jest jednakże konieczne, aby semiotyka teatralna przekroczyła ten wymiar ciasno strukturalistyczny i immanentystyczny, który ją dotychczas charakteryzował, a to dla próby zreformułowania w terminach znacznie bardziej adekwatnych jej zbliżenia do semiotyki pragmatycznej i historycznej, które studiują fakt teatralny wewnątrz procesu komunikatywnego (tzw. relacja teatralna: widowisko i widz) od jednej strony, a od drugiej przez odniesienie go do kontekstu kulturowego. Analiza kontekstualna faktów teatralnych (w podwójnym rozumieniu, pragmatycznym i historycznym, terminu: kontekst) domaga się — i to z naciskiem, jako konieczności współpracy znacznie bardziej niż dotąd ścisłej pomiędzy semiotyką i historią, to znaczy pomiędzy teoretykami i teatrologami z jednej strony, a z historykami teatru z drugiej. Ta współpraca — niezależnie od innych względów — będzie mogła może pomóc jednym, semiologom, w porzuceniu ich powołania, często ekskluzywnego, dla synchronii, oraz do przezwyciężenia pokusy dość rozpowszechnionej scientyzmu abstrakcyjnego i niekiedy totalizycującego, a równocześnie będzie mogła ta współpraca skłonić innych — historyków — do przezwyciężenia tej naiwnej realistycznej koncepcji faktu teatralnego i tego fetyszyzmu pozytywistycznego wobec dokumentu, które to orientacje, obie, są jeszcze ciągle dość rozpowszechnione, i to pomimo epistemologicznej rewolucji, która płodnie w naszym wieku wstrząsnęła historią powszechną, i sporą ilością poglądów niegdysiejszych.