Filozofia dramatu Józefa Tischnera jako antropologiczna wykładnia relacji człowiek-Bóg

Abstract

Zadaniem realizowanym przez niniejszą dysertację jest przedstawienie antropologicznej refleksji ks. Józefa Tischnera, w której człowiek ukazany jest jako podmiot dramatyczny. Modelowym przykładem dramatu jest dramat człowieka z Bogiem– stanowi to podstawowe założenie Tischnera. Autor niniejszej rozprawy przyjmuje dwie tezy badawcze. Pierwsza zawiera się w założeniu, że w relację religijną, zawiązującą się pomiędzy Bogiem a człowiekiem, wpisana jest kategoria dramatu, co implikuje konieczność rewizji stanowisk i przeformułowania pytań o Boga i człowieka, stawianych w dotychczasowym dyskursie filozoficznym. Druga teza dotyczy przekonania, że dramat jako antropologicznie relewantna perspektywa, w której realizują się fundamentalne dla podmiotu ludzkiego aktywności– zarówno te, które opisać można za pomocą pojęcia „potrzeby”, jak i te, które, jak religia, wymykają się kategorii „potrzeb” i mogą zostać opisane jedynie w perspektywie „pragnienia” – właśnie za sprawą obecności horyzontu aksjologicznego potrafi otwierać człowieka na dobro. Obszar filozofii Boga i człowieka, ujmowany w kontekście takiego dyskursu, domaga się poszukiwania punktów stycznych z dotychczas eksplikowaną perspektywą, w poszukiwaniu komplementarności stanowisk. Podejmowane analizy stawiają sobie za zadanie uchwycenie momentów kluczowych dla rozumienia religii, a konkretnie relacji religijnej, i ukazanie ich w świetle kategorii dramatu, będącej fundamentalną w obrębie filozoficznego namysłu Tischnera. W toku podejmowanych analiz przywoływane zostały passusy tekstów źródłowych, bezpośrednio odnoszące się do postawionych w pracy tez badawczych i będące zapleczem zapewniającym transparentne przedstawienie procesu realizacji zamierzonych celów. Zabieg taki zabezpiecza przed ewentualną możliwością nadinterpretacji oraz arbitralnym narzuceniem struktur wcześniej posiadanych presupozycji