В.А. Сухомлинский: от сельской школы до глобальной гуманистической педагогики

Abstract

Pedagogics of Vasiliy Alexandrovich Sukhomlinskiy (1918–1970) is a particular system of education. As a true innovator, Sukhomlinskiy worked in many rural schools, since 1948 he was a headmaster of secondary school in Pavlysh. His professional attitude can be characterized, in the first place, by personalized approach to his students. Essence of this approach reflects not only intersectionality of various educational influences affecting every child (as well as orientation of educational process on formation of a creative personality with active public stance and high moral responsibility) but also education via a collective and within a collective, when pedagogical influence on both personality and collective merges in single operational technique. He created unique “School for parents” without parallels anywhere else in the world. The School provided its students not just lectures on various topics but also confidential conversations for parents’ mutual enrichment in experience of educating and upbringing of their children. Thus Sukhomlinskiy’s pedagogics elevates the problem of personality development on a global humanistic level that brings together both direct and mediated influences on a growing human personality.

Pedagogika Wasilija A. Suchomlińskiego (1918–1970) to określony system wychowania dzieci i młodzieży. W.A. Suchomliński pracował w wielu wiejskich szkołach, od 1948 r. kierował szkołą pawłyską, był nauczycielem-innowatorem. Postawa pedagogiczna W.A. Suchomlińskiego charakteryzuje się przede wszystkim osobistym podejściem do wychowanków. Istota tego podejścia odzwierciedla nie tylko współzależność różnych oddziaływań wychowawczych na każde dziecko i ukierunkowanie procesu wychowawczego na kształtowanie osobowości twórczej o aktywnej postawie społecznej i dużej odpowiedzialności moralnej, ale także wychowanie przez zespół i w zespole, kiedy pedagogiczny wpływ na jednostkę i zespół jest realizowany równocześnie. Świadome podejście W. A. Suchomlińskiego do zagadnień kształtowania osobowości człowieka oznacza przede wszystkim dostrzeganie potrzeby celowego tworzenia warunków wstępnych do jego wychowania. Zdaniem pedagoga proces pedagogiczny jest realizowany tylko wtedy, gdy oddziaływanie wychowawcze zaspokaja potrzeby dziecka w zakresie rozwoju fizycznego, emocjonalnego i umysłowego. Aby zagwarantować właściwy kierunek procesowi wychowania, konieczne jest stworzenie odpowiednich warunków do realizacji tej potrzeby. Warunki te obejmują zapewnienie normalnego rozwoju fizjologicznego i umysłowego dziecka, począwszy od chwili, gdy znajduje się ono jeszcze w łonie matki. Aby zapewnić dziecku podstawowe standardy życia, konieczne jest nie tylko zapoznanie rodziców z tymi normami, ale także wzbudzenie w nich chęci do ciągłego przestrzegania tych norm. Innymi słowy, zarówno systematyczna edukacja przyszłych rodziców, jak i celowa edukacja rodzinna są według W.A. Suchomlińskiego niezbędnymi warunkami wstępnymi w procesie wychowawczego oddziaływania na dziecko. Kierując się tym przekonaniem, nauczyciel organizuje kurs „Rodzina, małżeństwo, miłość, dzieci” dla uczniów szkół średnich. Dziesiątki lat przed oficjalnymi decyzjami o potrzebie powszechnej edukacji seksualnej i wychowania dyrektor szkoły w Pawłyszu przebudowuje program, wprowadzając przedmiot o kulturze w relacjach międzyludzkich. W.A. Suchomliński, uznając życzliwość, wzajemne zaufanie i czułość za czynniki warunkujące harmonijny rozwój sił wewnętrznych i możliwości dziecka, kontynuował tradycję wielkiego polskiego nauczyciela Janusza Korczaka. Jego stosunek do dzieci stał się dla nauczyciela z Pawłysza „testamentem na całe życie”. Pozostał wierny temu przymierzu do końca swoich dni. A prawdziwie ludzkie relacje między rodzicami postrzegał jako miłość. Małżeńską miłość definiował jako wysoce moralny trud tworzenia wzajemnego szczęścia, trud samokształcenia i wychowania dzieci. Z inicjatywy W.A. Suchomlińskiego powstała unikalna, nie mająca światowych analogii, „Szkoła dla Rodziców”. W tej „Szkole” nie tylko odbywały się wykłady na różne tematy, ale także odbywały się poufne rozmowy, podczas których wzajemnie wzbogacano się o doświadczenia związane z nauczaniem i wychowywaniem dzieci. Tak więc, pedagogika W.A. Suchomlińskiego rozważa problem rozwoju osobowego na globalnym poziomie humanistycznym, wskazując bezpośrednie i pośrednie wpływy oddziałujące na rozwijającego się człowieka.

Педагогика В.А. Сухомлинского (1918–1970) представляет собой определенную систему. В.А. Сухомлинский работал в многих сельських школах, с 1948 года руководил Павлышской школой, был педагогом-новатором. Педагогическую позицию В.А. Сухомлинского характеризует прежде всего личностный подход к воспитанникам. Суть этого подхода отражает не только взаимообусловленность разнообразных воспитательных воздействий на каждого ребенка и направленность воспитательного процесса на формирование творческой личности, обладающей активной общественной позицией и высокой нравственной ответственностью, но и воспитание через коллектив и в коллективе, когда педагогическое воздействие на личность и коллектив осуществляется в одном приеме. Была создана уникальная, не имеющая мировых аналогов, „Школа для родителей”. В этой „Школе” не только читались лекции на различные темы, но и велись доверительные беседы, в ходе которых происходило взаимообогащение опытом обучения и воспитания детей. Таким образом, педагогика В.А. Сухомлинского поднимает проблему развития личности на глобально-гуманистический уровень, в котором соединяются непосредственные и опосредованные влияния на подрастающего человека.