Analyse transversale des activités et paradigme de la transformation

Abstract

The aim of this article, intentionally prepared for the thematic issue “Thinking transformations”, is to discuss how the transversal approach to the analysis of activity and the paradigm of transformation present in Jean-Marie Barbier᾽s work permeate the socio-pedagogical perspective. The text discusses the epistemological framework and features of the transversal approach as well as its relationship to the transformation paradigm. The concept of the transversal analysis of activity and its connections with the transversal paradigm of transformation in social pedagogy is also introduced.

Le but de cet article, intentionnellement préparé pour le numéro thématique « Pensée transformation » est de montrer comment l’analyse transversale des activités et le paradigme de la transformation, présents dans l’œuvre de Jean-Marie Barbier (2016, 2017), traversent également la perspective socio-pédagogique.Dans le texte, nous réfléchissons sur les cadres épistémologiques et les caractéristiques de l’approche transversale ainsi que sur ses relations avec le paradigme de la transformation. Le concept d’analyse transversale de l’activité et ses liens avec le paradigme transversal de la transformation en pédagogie sociale sont également introduits.

Treść tego artykułu pokazuje, w jaki sposób transwersalne podejście do analizy aktywności i paradygmat transformacji, obecne w twórczości Jeana-Marie Barbiera, przenikają perspektywę społeczno-pedagogiczną. Artykuł ujawnia także transformacje aktywności mentalnych w zderzeniu z nowymi konceptami. W tekście omówione są kolejno: – ramy epistemologiczne i metodologiczne podejścia transwersalnego oraz jego związki z paradygmatem transformacji; – koncepcja transwersalnej analizy aktywności oraz jej związki z transwersalnym paradygmatem transformacji w pedagogice społecznej. W odniesieniu do kluczowej koncepcji Wolfganga Welscha, „rozumu transwersalnego”, analizowana jest kategoria transwersalności. Podkreśla się znaczące cechy rozumu transwersalnego: napięcia i transformacje, co powoduje, że jego obraz jest hybrydalny i paradoksalny: wywołuje napięcia, ale i istnieje dzięki nim. W rezultacie wprowadza się w tekście kolejną kategorię: „proces transkulturowości”, który sprzyja konstruowaniu wymiaru transwersalnego i poznaniu mechanizmów transformacji. Z tego powodu ta kategoria wydaje się być atrakcyjna dla odkrycia złożoności paradygmatu : „myśląc transformacje” (pensée transformation). Ramy epistemologiczne i metodologiczne procesu transformacji aktywności opisują trzy kategorie: „długie trwanie” (longue durée), „zerwanie” (rupture), nieciągłość (discontinuité), wzbogacone o związki trwania i zmiany; złożoności, dwoistości i powiązań wzajemnych (liens conjoints). Na ich tle i w odniesieniu do nich omawiana jest koncepcja transwersalnej analizy aktywności, opracowana przez Jeana-Marie Barbiera. Stanowi to naturalne przejście do omówienia cech charakterystycznych transwersalnego paradygmatu transformacji, obecnego w pedagogice społecznej. W zakończeniu tekstu dominuje teza o ewolucyjnym i zmiennym wymiarze myślenia o transformacjach. Charakterystyczne są zerwania paradygmatyczne, także personalne i instytucjonalne, jednak dominująca w każdym procesie transformacji nieciągłość (discontinuité) stanowi „rezerwuar trwania”, dzięki któremu idee istnieją i mogą odnawiać się. Stanowisko to zawarte na zakończenie tego artykułu określa też epistemologiczny wymiar transwersalnego paradygmatu transformacji, omawianego ze społeczno-pedagogicznego punktu widzenia.