Językowa kreacja mieszkańców wsi w powojennej literaturze nurtu chłopskiego (na podstawie wybranych utworów)

Abstract

Praca mieści się w nurcie stylistyki językoznawczej. Celem rozprawy jest przedstawienie i omówienie językowej kreacji mieszkańców wsi w powojennej literaturze tzw. nurtu chłopskiego. Podstawę materiałową pracy stanowią utwory Edwarda Redlińskiego: "Listy z Rabarbaru" (1967) i "Konopielka" (1973), Wiesława Myśliwskiego: "Nagi sad" (1967) i "Pałac" (1970) oraz Juliana Kawalca: "W słońcu" (1963) i "Tańczący jastrząb" (1964). Przedmiot badań stanowią językowe kreacje bohaterów mieszkających na wsi i będących przedstawicielami stanu chłopskiego. Analizą objęci zostali bohaterowie pierwszoplanowi oraz bohaterowie drugoplanowi, istotni dla rozwoju fabuły. Z tekstów powieści zostały wyekscerpowane nazwy i określenia, które służą językowej kreacji bohaterów, to znaczy nazywają i określają ich wygląd, stany emocjonalne i zachowania, wyznawane wartości moralne. Wydobyte zostały także środki, które służą kreacji czynności podejmowanych przez bohaterów w gospodarstwie i na roli (praca), zajęć wykonywanych w czasie wolnym, oraz środki, które obrazują relacje społeczne między bohaterami, a także ich stosunek do religii, wierzeń i obyczajowości, ludowych wartości. Wskazane zostały ponadto szerzej rozumiane mechanizmy językowej kreacji ról pełnionych przez bohaterów w rodzinie i w społeczności wiejskiej w celu odpowiedzi na pytanie, jakie role społeczne są najczęściej przypisywane określonym bohaterom. Egzemplifikacja materiałowa pochodzi zarówno z partii narracyjnych, jak i dialogowych, co wynika z faktu, że sposób wypowiadania się bohaterów jest również elementem kreacji postaci. W analizie uwzględniono nie tylko leksykę i frazeologię, ale także właściwości składniowe poszczególnych utworów, ponieważ obie te warstwy językowe stanowią nośniki stylu. Praca zawiera ponadto próbę syntetycznego przedstawienia wizerunku chłopów w dwudziestowiecznej prozie nurtu chłopskiego.