Anspielungstypen. Eine empirisch-linguistische Auseinandersetzung

Abstract

Der Beitrag präsentiert eine Übersicht über verschiedene Anspielungstypen, die in der deutschen Tagespresse im politischen und wirtschaftlichen Diskurs zu verzeichnen sind. Vorgenommen werden linguistische Analysen zu belegten Anspielungstypen nach ihrer Form (Wortspiele, Abwandlungen formelhafter Wendungen, Metaphern u. a.) und der Wahrscheinlichkeit, mit der die jeweilige Anspielung als solche vom Empfänger erkannt wird. Im zweiten Schritt wird versucht, zu ermitteln und zu begründen, welche Funktionen sich den Anspielungen im konkreten Textzusammenhang zuschreiben lassen.

The article presents an overview of different types of allusive statements, using original examples from German press articles in the field of politics and economics. In the first part, a linguistic analysis of the form of allusive statements, which is often based on word-play, modifications of idioms, metaphors, etc., has been carried out. In the second part, the article demonstrates and explains the functions which can be ascribed to the allusive statements, with references to context, situation and intention of the language user.

Celem artykułu jest przedstawienie sposobów formułowania wypowiedzi aluzyjnych, zaczerpniętych z wybranych niemieckich artykułów prasowych dotyczących wydarzeń politycznych i ekonomicznych. Dokonano charakterystyki językoznawczej różnych typów wypowiedzi podtekstowych, które powstały m. in. poprzez odwołanie się do utrwalonych form językowych (np. cytatów, przysłów, metafor itp.) lub za pomocą gier słownych. Zwrócono uwagę na możliwości rozpoznania form wyjściowych przez odbiorcę, stanowiących bazę do formułowania wypowiedzi podtekstowych. W kolejnym kroku podjęto próbę interpretacji funkcji, jakie analizowane wypowiedzi aluzyjne pełnią w danym tekście.