Wpływ zróżnicowania jakości środowiskowej terytoriów sikor bogatki Parus major i modrej Cyanistes caeruleus na przebieg lęgów

Abstract

Zarówno sikora bogatka Parus caeruleus i sikora modra Cyanistes caeruleus, wyewoluowały jako gatunki ptaków leśnych, związane z lasami liściastymi. W okresie lęgowym oba gatunki są ściśle owadożerne i silnie uzależnione od obfitości gąsienic motyli żerujących na liściach drzew. Centralną ideą niniejszej rozprawy było zbadanie, w jaki sposób i jak mocno właściwości mikrośrodowiskowe lokalizacji budek lęgowych wpływają na ich zajęcie i lęgi u dwóch gatunków sikor (bogatki i modrej). Badania przeprowadzono na dwóch obszarach: parkowo-ogrodowym (Ogród Botaniczny i Zoologiczny) oraz leśnym (Las Łagiewnicki), w latach 2012-2015. Badania polegały na opisie otoczenia każdej skrzynki lęgowej w kole o promieniu 25 m od drzewa. Na podstawie matrycy korelacji 17 charakterystyk środowiskowych oszacowanych w terenie, wyodrębniono dwie główne składowe (PC1- wskaźnik typowo leśnego charakteru otoczenia budki, PC2- wskaźnik braku obcych gatunków drzew liściastych w otoczeniu budki). Wartości PC1 są istotnie wyższe dla powierzchni leśnych, niż dla powierzchni parkowo-ogrodowych. PC2 nie wykazała istotnego zróżnicowania między badanymi powierzchniami leśnymi, a parkowo-ogrodowymi. Charakterystyki terytoriów wpływały na datę inicjacji lęgu u sikory bogatki, czego wyrazem jest istotny wpływ PC1. Fenologia drzew w siedliskach o charakterze leśnym jest opóźniona. Indeksy wielowymiarowe (PC1, PC2) wykazywały istotny wpływ na wielkość zniesienia u sikory bogatki i sikory modrej. Indeksy te wpływały także na liczbę podlotów wyprowadzanych z gniazd. Wielkość zniesienia rosła wraz ze zwarciem koron drzew i zależała w sposób dodatni od liczby dębów rodzimych. Stwierdziłam, że u sikor rośnie liczba podlotów wraz ze wzrostem zwarcia koron drzew, wypadkowej zagęszczenia i skupiskowości drzew, liczby dębów rodzimych. W latach 2012-2015 tylko część budek lęgowych była zajęta. Prawdopodobnie wynika to z występowania drapieżnictwa w lesie i znacznej fragmentacji powierzchni zadrzewionych na obszarze parkowo-ogrodowym. Prawdopodobnie na etapie wybierania terytoriów przez sikory, środowisko bezpośredniego otoczenia budek nie dostarcza wskazówek, co do ich jakości środowiskowej.