Pokaż uproszczony rekord

dc.contributor.authorFiglus, Tomasz
dc.date.accessioned2018-04-11T13:44:28Z
dc.date.available2018-04-11T13:44:28Z
dc.date.issued2017
dc.identifier.issn2300-0562
dc.identifier.urihttp://hdl.handle.net/11089/24496
dc.description.abstractThe paper presents the results of research concerning the currently non-existing villages of Wiączyń Polny and Leśny, where new Prussian colonies were created in the early 19th century. The development of settlements in the Middle Ages was studied, and the modern-period development was analysed against the legal and ownership relations. Both villages first appeared in historical sources in the 14th century and were part of the royal estate. For most of their history, they were leased by the nobility, with the longest-lasting being the Lasocki family. These were relatively small settlements, inhabited by serfs. Wiączyń had an inn and a grange, which included a mansion and farm buildings, including a brewery. The paper also attempts to reconstruct the layout of the village and to study the process of succession of settlement. Wiączyń Polny was an irregular roadand- square village, while Wiączyń Leśny was a multi-road village. As a result of Prussian colonisation, new villages were established in their place: Nowosolna, Wiączyń Dolny, Górny and Nowy. They were laid out in the form of regular linear villages, while Nowosolna took the form of a unique structure consisting of eight radial roads emerging from the centre.en_GB
dc.description.abstractArtykuł przedstawia wyniki badań dotyczących nieistniejących współcześnie wsi Wiączyń Polny i Leśny, na terenie których na początku XIX w. powstały nowe kolonie pruskie. Zbadano rozwój osadnictwa w średniowieczu i dokonano analizy zagospodarowania w okresie nowożytnym na tle stosunków prawno-własnościowych. Obie wsie pojawiły się w źródłach historycznych w XIV w. i wchodziły w skład dóbr królewskich. Przez większość czasu swego funkcjonowania były dzierżawione przez przedstawicieli szlachty, przy czym najdłużej były w posiadaniu rodu Lasockich. Były to stosunkowo niewielkie osady, zamieszkane przez chłopów pańszczyźnianych. W Wiączyniu były zlokalizowane: karczma i folwark, obejmujący dwór i zabudowania gospodarcze, w tym budynek browaru. W pracy dokonano również próby rekonstrukcji rozplanowania wsi i zbadano proces sukcesji osadnictwa. Wiączyń Polny miał formę nieregularnej wsi drogowo-placowej, a Wiączyń Leśny miał charakter wsi wielodrogowej. W wyniku kolonizacji pruskiej na ich miejscu powstały nowe wsie: Nowosolna, Wiączyń Dolny, Górny i Nowy. Były rozplanowane w postaci regularnych wsi liniowych, przy czym Nowosolna przyjęła formę unikatowej struktury, składającej się z ośmiu promienistych dróg wychodzących z centrum układu.pl_PL
dc.description.sponsorshipCzasopismo współfinansowane ze środków Wydziału Nauk Geograficznych Uniwersytetu Łódzkiegopl_PL
dc.language.isoplpl_PL
dc.publisherWydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiegopl_PL
dc.relation.ispartofseriesStudia z Geografii Politycznej i Historycznej;6
dc.subjectsettlementen_GB
dc.subjectvillageen_GB
dc.subjecthistorical geographyen_GB
dc.subjectmorphogenesisen_GB
dc.subjectspatial planningen_GB
dc.subjectlayouten_GB
dc.subjectspatial layouten_GB
dc.subjectWiączyńen_GB
dc.subjectosadnictwopl_PL
dc.subjectwieśpl_PL
dc.subjectgeografia historycznapl_PL
dc.subjectmorfogenezapl_PL
dc.subjectzagospodarowanie przestrzennepl_PL
dc.subjectrozplanowaniepl_PL
dc.subjectukład przestrzennypl_PL
dc.subjectWiączyńpl_PL
dc.titleGeneza, rozwój i zanik Wiączynia. Próba rekonstrukcji geograficzno-historycznej osadnictwa w aspekcie przemian zagospodarowania przestrzennego i rozplanowania wsipl_PL
dc.title.alternativeThe origins, development and disappearance of Wiączyń. An attempt at geographic and historical reconstruction of settlement in the aspect of transformations of spatial planning and village layouten_GB
dc.typeArticlepl_PL
dc.rights.holder© Copyright by Authors, Łódź 2017; © Copyright for this edition by Uniwersytet Łódzki, Łódź 2017pl_PL
dc.page.number[183]-208
dc.contributor.authorAffiliationUniwersytet Łódzki, Wydział Nauk Geograficznych, Katedra Geografii Politycznej, Historycznej i Studiów Regionalnych, ul. Kopcińskiego 31, 90-142 Łódź
dc.identifier.eissn2450-0127
dc.referencesChilczuk M., 1970, Osadnictwo wiejskie Polski (Formy i układy przestrzenne), Warszawa.pl_PL
dc.referencesChłapowski K., Dygdała J., 2005, Prace edytorskie nad lustracjami dóbr królewskich XVI–XVIII w. po półwieczu, „Studia Źródłoznawcze”, 43, s. 164–165.pl_PL
dc.referencesFiglus T., 2014a, Wsie olęderskie w Polsce Środkowej. Uwagi na temat zróżnicowania morfogenetycznego na tle rozwoju osadnictwa, „Rocznik Łódzki”, 62, s. 143–159.pl_PL
dc.referencesFiglus T., 2014b, Znaczenie czynników prawno-politycznych w procesie kształtowania wiejskiej sieci osadniczej dawnego województwa łęczyckiego i sieradzkiego w okresie przedrozbiorowym, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Socio-Oeconomica”,17, s. 203–234.pl_PL
dc.referencesFiglus T., 2015, Geneza i zmiany struktury społeczno-gospodarczej osadnictwa wiejskiego w dobrach królewskich na obszarze przedrozbiorowego powiatu szadkowskiego, „Biuletyn Szadkowski”, 15, s. 89–108.pl_PL
dc.referencesFiglus T., 2016, Problem osad zaginionych na gruncie badań geograficzno-historycznych. Próba konceptualizacji teoretycznej i wybrane zagadnienia metodyczno-empiryczne, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Socio-Oeconomica”, 25,s. 83–108.pl_PL
dc.referencesHeike O., 1979, 150 Jahre Schwabensiedlungen in Polen 1795–1945, Leverkusen.pl_PL
dc.referencesHochgeladen E., 1937, Neusulzfeld. Die Wege der Brüder in Polen, Łódź.pl_PL
dc.referencesKokotkiewicz P., 1984/1985, Nowosolna. Studium historyczno-ruralistyczne, Łódź–Warszawa.pl_PL
dc.referencesKossmann O.E., 1942, Die Anfänge des Deutschtums im Litzmannstäter Raum Hauländer und Schwabensiedlung, Leipzig.pl_PL
dc.referencesKoter M., 1994, Rola wiejskich elementów morfologicznych w procesie kształtowania układu przestrzennego Łodzi, [w:] Koter M., Tkocz J. (red.), Zagadnienia geografii historycznej osadnictwa w Polsce, Toruń–Łódź, s. 63–88.pl_PL
dc.referencesKotkowski P., 1991, Struktury osadnicze i ludnościowe na terenach przyłączonych do Łodzi z dniem 1.01.1988 r., praca magisterska napisana pod kierunkiem M. Kotera,maszynopis w archiwum Katedry Geografii Politycznej, Historycznej i StudiówRegionalnych Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.pl_PL
dc.referencesMalinowska J., 2001, Studia osadnicze na obszarze powiatu brzezińskiego do połowy XVI wieku, Toruń.pl_PL
dc.referencesNowak T., 2003, Własność ziemska w ziemi łęczyckiej w czasach Władysława Jagiełły, Łódź.pl_PL
dc.referencesSchiewe M., 2000, Die südpreußischen Kolonien 1802–1806, „Altpreußische Geschlechterkunde”, 30, s. 293–360.pl_PL
dc.referencesSchöller H.A., 2009, Neu-Sulzfeld/Nowosolna 23.Mai 1801–17.Januar 1945, Ilustrierte historisch-geographische Erinnerungen an ein Dor fund seine Menschen, Erlangen.pl_PL
dc.referencesSobczak T., 1955, Zmiany w stanie posiadania dóbr ziemskich w województwie łęczyckim od XVI do XVIII wieku, „Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych”, 17,s. 163–193.pl_PL
dc.referencesStępniewski M., Szambelan Z., 2009, Rozwój terytorialny Łodzi w świetle dokumentów i źródeł kartograficznych, „Rocznik Łódzki”, 6, s. 37–50.pl_PL
dc.referencesTomczak A., 1957, Akta procesu mieszczan brzezińskich z dziedzicami w Asesorii Koronnej 1791 r. o pogwałcenie służących im przywilejów miejskich, „Teki Archiwalne”,5, s. 334–355.pl_PL
dc.referencesWąsicki J., 1957, Ziemie polskie pod zaborem pruskim. Prusy Południowe 1793–1806. Studium historycznoprawne, Wrocław.pl_PL
dc.referencesWitczak T., 1971, Lasocki Mikołaj, [w:] Polski słownik biograficzny, t. 16, s. 542–545.pl_PL
dc.referencesWoźniak K.P., 2013, Niemieckie osadnictwo wiejskie między Prosną a Pilicą i Wisłą od lat 70. XVIII wieku do 1866 roku – procesy i jego interpretacja, Łódź.pl_PL
dc.referencesWoźniak K.P, 2015, Pruskie osiedla liniowe w okolicach Łodzi i ich mieszkańcy w początkach XIX wieku, ,,Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Socio-Oeconomica”,21, s. 101–117.pl_PL
dc.referencesZajączkowski S. i S.M., 1970, Materiały do słownika geograficzno-historycznego dawnych ziem łęczyckiej i sieradzkiej do 1400 r., cz. 2, Łódź.pl_PL
dc.referencesZawadzki W., 1963, Polska stanisławowska w oczach cudzoziemców, t. 1, Warszawa.pl_PL
dc.referencesZimmermann K., 1915, Fryderyk Wielki i jego kolonizacja na ziemiach polskich, t. 1–2, Poznań.pl_PL
dc.referencesŻytkowicz L., 1973, Lustracje dóbr królewskich XVI-XVIII wieku. Geneza i realizacja wydawnictwa, „Studia Źródłoznawcze”, 18, s. 191–197.pl_PL
dc.referencesArchiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie (dalej: AGAD), Archiwum Skarbu Koronnego, dz. XLVI, ks. 103d, 104, 154, 173.pl_PL
dc.referencesAGAD, Generalne Dyrektorium Departamentu Prus Południowych, sygn. 1008.pl_PL
dc.referencesAGAD, Księgi ziemskie łęczyckie, ks. 6.pl_PL
dc.referencesAGAD, Metryka Koronna, ks. 86, 161, 195; dz. XVIII, ks. 5.pl_PL
dc.referencesAGAD, Zbiór kartograficzny, sygn. 326-14: I Spezial Karte von Saemtlichen zu den Starostey Ober-Wionczyn gehoerige Herrschafts und Unteranen Laendereyen, Zille, 1:5000, 1796.pl_PL
dc.referencesAGAD, Zbiór kartograficzny, sygn. 326-17: II Spezial Karte von den Laendereyen derpl_PL
dc.referencesKoenig Starostey Nieder Wionczyn, Zille, 1:5000, 1796.pl_PL
dc.referencesAGAD, Zbiór kartograficzny, sygn. 327-1: Plan zur Regulierung dieser im dem Königs. Domainen Amt Laznow, belegnen zu Dörfern Ober und Nieder Wionczyn, Künzel, 1:5000, 1803.pl_PL
dc.referencesAGAD, Zbiór kartograficzny, sygn. 326-74: Situations-Plan von der Hofflage und Vorwerks Gebauden der Koenigs Starostey Ober Wionczyn, Zille, 1:5000, 1796.pl_PL
dc.referencesAGAD, Zbiór kartograficzny, sygn. 287-15: Spezielle Charte von denen im Königs. Warschauer Kammer-Departement Domainen Amt Laznow zu angelegten Dörfern Ober und Nieder Wionczyn, nebst der davon establirten Colonie Neu Sulzfeld, Künzel, 1:15700, 1803pl_PL
dc.referencesBiblioteka Uniwersytetu Warszawskiego, Gabinet rycin, GR 300, sygn. 299.pl_PL
dc.referencesBoniecki A., Herbarz Polski, t. 13, Warszawa 1909.pl_PL
dc.referencesDziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego Nr 14 z dnia 30 października 1987 r., Zarządzenie Nr 37/87 Prezydenta Miasta Łodzi z dnia 30 września 1987 r. w sprawie szczegółowego opisu granic miasta Łodzi.pl_PL
dc.referencesJana Łaskiego arcybiskupa gnieźnieńskiego Liber beneficiorum archidiecezji gnieźnieńskiej, wyd. J. Łukomski, J. Korytkowski, t. 2, Gniezno 1881.pl_PL
dc.referencesKsięgi sądowe łęczyckie od 1385 do 1419, cz. 1–2, [w:] Teki A. Pawińskiego, t. 3–4, Warszawa 1897.pl_PL
dc.referencesLustracja województw wielkopolskich i kujawskich 1564–1565, cz. 2, wyd. A. Tomczak, Bydgoszcz 1963.pl_PL
dc.referencesLustracja województw wielkopolskich i kujawskich 1616–1620, cz. 1, wyd. Z. Górski, R. Kabaciński, J. Pakulski, Wrocław 1994.pl_PL
dc.referencesLustracja województw wielkopolskich i kujawskich 1628–1632, cz. 3: województwa łęczyckie, brzesko-kujawskie, inowrocławskie i ziemia dobrzyńska, wyd. Z. Guldon,Bydgoszcz 1967.pl_PL
dc.referencesLustracja województw wielkopolskich i kujawskich 1789, cz. 3: województwa łęczyckie i brzesko-kujawskie, wyd. A. Tomczak, Z. Kędzierska, Warszawa–Poznań–Toruń 1977.pl_PL
dc.referencesLustracja województw wielkopolskich i kujawskich 1659–1665, cz. 2: województwa sieradzkie, łęczyckie, brzesko-kujawskie, inowrocławskie i ziemia dobrzyńska, wyd.Z. Górski, J. Pakulski, A. Tomczak, Toruń 1996.pl_PL
dc.referencesMatricularum Regni Poloniae summaria, cz. 2 i 4/1, wyd. T. Wierzbowski, Warszawa 1905–1910.pl_PL
dc.referencesMonitor Polski, Nr 25, poz. 205, z dnia 4 IX 1987 r., Uchwała Rady Narodowej Miasta Łodzi nr XXVII/161/87 z dnia 29 VI 1987 r. w sprawie zmiany granic miasta Łodzi.pl_PL
dc.referencesNiesiecki K., Herbarz Polski, wyd. J. Bobrowicz, t. 10, Lipsk 1845.pl_PL
dc.referencesPolska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym, wyd. A. Pawiński, Wielkopolska, t. 2, [w:] Źródła dziejowe, t. 13, Warszawa 1883.pl_PL
dc.referencesRegestr diecezjów Franciszka Czaykowskiego, czyli właściciele ziemscy w Koronie 1783–1784, przypisy i wstęp K. Chłapowski i S. Górzyński, Warszawa 2006.pl_PL
dc.referencesVolumina legum, t. 9, Kraków 1889.pl_PL
dc.contributor.authorEmailtomasz.figlus@geo.uni.lodz.pl
dc.identifier.doi10.18778/2300-0562.06.08


Pliki tej pozycji

Thumbnail

Pozycja umieszczona jest w następujących kolekcjach

Pokaż uproszczony rekord