Wizualizacja przekazu w dziennikarstwie. Infografika i data journalism w wybranych mediach

Abstract

Nowe media, procesy konwergencji czy postępujące zmiany w komunikacji internetowej inspirują do badań i obserwacji nowych form przekazu wraz z internetowymi adaptacjami gatunków. Dynamiczny rozwój komunikacji wizualnej w mediach rodzi pytanie o rolę tekstu wobec komunikatów multimedialnych i graficznych, o to, czy obraz wypiera słowo, a także czy komunikaty wizualne wpływają wyłącznie na estetykę odbioru, czy również wspomagają efektywność przekazu .Te i inne pytania doprowadziły do badań nad nową odmianą tematyczną – dziennikarstwem danych i gatunkiem dziennikarskim – infografiką. Takie też były cele rozprawy- zbadanie i zdefiniowanie specjalizacji dziennikarskiej dopiero debiutującej na polskim rynku medialnym i jednocześnie opis i definicja gatunku dziennikarskiego, jakim jest infografika/ rozumiana dotąd wąsko- jako sposób wizualnego przekazywania informacji, często towarzyszący tekstowi/. Kontekst rozważań stanowią związki dziennikarstwa prasowego z internetowym, konwergencja mediów czy współwystępowanie tekstu i obrazu w Internecie. Aby prawidłowo opisać i zdefiniować infografikę, należało prześledzić proces wizualizacji danych wraz ze wskazaniem właściwej percepcji grafik obecnych w mediach. W tym celu wyjaśniono istotę zależności opisywanych przez dane przedstawione za pomocą wizualizacji. Okazuje się bowiem, że prezentacja informacji w formie wizualnej bardzo często jest kilkuwarstwowa, wielopoziomowa i wymagająca określonych kompetencji odbiorczych. Ukazaniu trendów i zjawisk niezauważalnych w pobieżnej lekturze takich materiałów ułatwiło przedstawienie i analiza grafik o różnym charakterze , uwzględniających także zjawisko manipulacji obrazem. Przydatne tutaj okazało się studium przypadku. Nieopracowana dotąd w Polsce dziennikarska specjalizacja, jaką jest dziennikarstwo danych, lokuje się na pograniczu różnych mediów i typów dziennikarstwa. W ramach data journalism dochodzi do wzajemnego współdziałania prasy i Internetu, ale sam proces tworzenia i przekazu informacji jest specyficzny. Przeprowadzona w dysertacji analiza obejmuje nie tylko sam konstrukt i sposób realizacji, ale również procesy towarzyszące – zbieranie informacji, wizualizowanie, współpracę poszczególnych działów redakcji. Wielowątkowa charakterystyka infografiki zwieńczona jest opisem i definicją infografiki jako gatunku dziennikarskiego. Ilustruje to zagadnienie analiza przykładów z wybranych mediów – prasy i Internetu. Wybrane w tym celu zostały trzy rodzaje tytułów prasowych – tabloid, dziennik ogólnopolski i miesięcznik branżowy. W analizie portali internetowych porównane zostały dwa, największe ogólnopolskie portale horyzontalne – WP.pl i Onet.pl oraz wortal specjalistyczny, zajmujący się dziennikarstwem danych – BIQdata.pl. Obie analizy doprowadziły do stwierdzenia, iż infografika to w dziennikarstwie istotny element wielomodalnej narracji, gatunek, który jest stałym elementem projektowania mediów, podnoszącym atrakcyjność gazet i stron internetowych. Wśród wykorzystywanych w rozprawie metod badawczych zastosowane zostały –poza studium przypadku- analiza ramowa, analiza zawartości mediów i badanie ankietowe. Przeprowadzone badania, analizy i obserwacje utwierdziły autora w przekonaniu, że jest to gatunek bardzo ciekawy, mający przyszłość w mediach, szczególnie internetowych. Podobnie dziennikarstwo danych, które aspiruje do tzw. dziennikarstwa jakościowego. Choć jest to specjalizacja wymagająca szczególnych kompetencji, posiada duży potencjał i jest ciekawą odpowiedzią na powszechną banalizację przekazu. Ukazanie dziennikarstwa danych i infografiki na tle zjawiska wizualizacji danych i samej komunikacji wizualnej, otwiera pole do dalszych badań, jako że są to wciąż nowe formy, dynamicznie rozwijające się w mediach, ewoluujące i generujące nowe odmiany i realizacje.