Siedemnastowieczne inwentarze biblioteczne klasztorów dominikańskich w Gidlach, Łęczycy, Łowiczu, Piotrkowie Trybunalskim i Sieradzu

Abstract

W niniejszym artykule opublikowałem siedemnastowieczne inwentarze biblioteczne z klasztorów dominikańskich w Gidlach, Łęczycy, Łowiczu, Piotrkowie Trybunalskim i Sieradzu. Inwentarze klasztorów łęczyckiego, łowickiego, piotrkowskiego i sieradzkiego wchodzą w skład kopiariuszy akt tychże konwentów, przechowywanych obecnie w Archiwum Polskiej Prowincji Dominikanów w Krakowie, natomiast inwentarz klasztoru w Gidlach stanowi część księgi rachunkowej tegoż konwentu i znajduje się w Archiwum Diecezjalnym we Włocławku. Inwentarze Braci Kaznodziejów pomijają całkowicie adresy wydawnicze druków, podają czasami nazwisko autora bez jego imienia lub samo imię bez nazwiska bądź też jego imię i nazwisko bez tytułu książki, albo sam tytuł – zawsze skrócony – bez autora. Czasami wymieniano tylko pseudonim pisarza. Inwentarze klasztorów w Gidlach, Łęczycy, Łowiczu i Sieradzu oraz starszy spis konwentu piotrkowskiego nie posiadają numeracji przy poszczególnych pozycjach zapisu, jedynie niemal każdy opis zaczyna się od nowego wiersza. Natomiast młodszy inwentarz klasztoru w Piotrkowie Trybunalskim posiada taką numerację. W starszych inwentarzach łęczyckich i łowickich nie zastosowano żadnego kryterium, wymieniając książki jedną po drugiej (tak też zapewne stały na półkach bibliotecznych). Natomiast w piotrkowskim inwentarzu i obu sieradzkich książki podzielono wg formatów druków: in folio, quartq, octavo, sedecimo i duodecimo. W szeregowaniu książek w obrębie formatów panowała dowolność: dzieła tego samego autora wymieniano w kilku miejscach. W młodszych inwentarzach tych klasztorów wygląda to już lepiej, gdyż również dzieła znajdujące się w Łęczycy, Łowiczu i Piotrkowie Trybunalskim podzielone zostały według formatu druku. W tychże inwentarzach wszystkich klasztorów starano się także umieszczać generalnie książki tego samego autora obok siebie, chociaż też nie zawsze, a także starano się umieścić obok siebie dzieła tego samego rodzaju: Bibliae i komentarze do Pisma Świętego, konkordancje, Sumy, Sermones i Contiones oraz Postillae i Homiliae, historie, legendy o świętych, księgi Ojców Kościoła, liturgika, prace z teologii dogmatycznej, moralnej i spekulatywnej, polemiki, słowniki, dzieła z filozofii, retoryki, autorzy starożytni. W młodszym inwentarzu łowickim wyróżniono ponadto osobno Libri seculares, chociaż wśród nich znajdują się też pisma kościelne, a w piotrkowskim Libri oratorum. Niemal wszystkie inwentarze, z wyjątkiem gidelskiego, informują o rękopisach oraz o uszkodzeniach woluminów. Inwentarze różnią się znacznie liczbą zapisanych dzieł.

The following article presents the 17th-century library inventories from the Dominican monasteries in Gidle, Łęczyca, Łowicz, Piotrków Trybunalski and Sieradz. The inventories of the monasteries from Łęczyca, Łowicz, Piotrków and Sieradz are part of the chartularies of the aforementioned monasteries, held today in the Archives of the Polish Province of the Dominicans in Krakow, while the inventory of the monastery in Gidle is part of a ledger of that monastery and is in the Diocesan Archive of Włocławek. The inventories of the Order of Preachers completely ignore the publishing addresses of the prints, sometimes they include the author’s surname without his fi rst name, or just the other way round; sometimes there is the author’s full name without the book title; if the title is included, it is always shortened and without the author’s name. In some cases only the nickname of the writer is mentioned. The inventories of the monasteries in Gidle, Łęczyca, Sieradz, Łowicz and older register of the Piotrków monastery do not have the numbering of the individual entries, only almost every entry begins with a new line. Such numbering was added to the newer inventory of the monastery in Piotrków Trybunalski. The older inventories of Łęczyca and Łowicz did not use any criterion for presenting the books (so it was probably the way the books were arranged on the shelves of the library). However, in the Piotrków inventory and both inventories of Sieradz, the books were divided according to the print format: in folio, quartq, octavo, sedecimo and duodecimo. The books within the formats were arranged randomly: the works of the same author were mentioned in several places. The newer inventories of these monasteries were better organized, as the works held in Łęczyca, Łowicz and Piotrków were also divided according to the print format. In the inventories of all these monasteries the books written by the same author were generally put in one place (although it was not always so), and there was also a tendency to put the works of the same type together: Bibliae and comments on the Bible, concordances, Summae, Sermones, Contiones, Postillae and Homiliae, history, legends of the saints, the books by the Fathers of the Church, liturgics, works of dogmatic, moral and speculative theology, polemics, dictionaries, works of philosophy and rhetoric, ancient authors. Moreover, the newer inventory of Łowicz includes Libri seculares, although among them are also church writings; and the inventory of Piotrków contains Libri oratorum. Almost all the inventories, except the Gidle one have the information about the manuscripts and damage of volumes. The inventories differ significantly in the number of works they include.