| dc.description.abstract | Autor artykułu omawia dwie postacie neoplatonizmu renesansowego: neoplatonizm
chrześcijański i neoplatonizm pogański.
Twórcą tego drugiego był Gemistos Plethon, który w swym dziele Traité
des Lois przedstawił swoją filozofią oraz zasady religdi politeistycznej,
opartej na wskrzeszeniu kultu bogów antycznych. Drugim jego dziełem było
De differenciae Platonis et Aristotelis philosophiae, w którym udowadnia
wyższość platonizmu nad arystotelizmem. Aczkolwiek, ze względu na odbywający
się w tym czasie sobói we Florencji, Plethon uzasadnia tę wyższość,
dowodząc, że platonizm jest bliższy chrześcijaństwu, to jednak doktryna
jego w wielu punktach odbiega od doktryny chrześcijańskiej (determinizm,
problem nieśmiertelności duszy).
Poetyckim wyrazem neoplatonizmu pogańskiego są Hymni Naturales Marullusa,
w których poeta opiewa siły natury utożsamiane z bogami antycznymi.
Opiewając poszczególne bóstwa, Marullus zachowuje hierarchiczny porządek
neoplatoński, co wyrażone jest w kompozycji dzieła: pierwsza księga poświęcona
jest bogom "nadkosmicznym", druga i trzecia - bogom zamieszkującym
gwiazdy, zaś IV - bogom, którzy symbolizują cztery podstawowe elementy
(ogień, powietrze, wodę, ziemię).
W opisie stworzenia świata Marullus bliższy jest Księdze Stworzenia
niż Przemianom Owidiusza, ale jednocześnie wykorzystuje ten opis, aby
zgodnie z poglądami Platona podkreślić wyższość porządku nad chaosem.
Zgodnie z neoplatonizmem przedstawiony jest w Hymni Naturales problem
determinizmu, którego natura jest astrologiczna: gwiazdy i słońce
określają charakter i uczuciowość każdego człowieka, co z kolei wpływa
na jego drogę życiową. Stąd jedyną użyteczną modlitwą jest prośba o wyzwolenie
duszy z okowów ciała i o przyjęcie jej na powrót do niebieskiej
ojczyzny.
Motyw powrotu duszy do ojczyzny wskazuje na jeszcze jeden motyw neoplatoński
Hymnów - myśl, że dusza jest nie tylko nieśmiertelna, ale i
wieczna, że istniała przed wiekami. Związki Hymnów Marullusa z neoplatonizmem
są więc wyraźne.
W swoich Hymnach Ronsard inspiruje się dziełem Marullusa opiewając
siły natury, ale w przeciwieństwie do poety włoskiego nie traktuje ich
jako bóstw. Hymny Ronsardd mają charakter raczej epicki lub dydaktyczny
(na co wskazuje aleksandryn), podczas gdy Hymni Naturales są liryką religijną.
Wynika to zapewne z różnicy inspiracji. Ronsard jest bardziej
eklektyczny, jego inspiracja jest bardziej różnorodna: hymny homeryckie,
mitologia i inne. Marullus inspirował się głównie Hymnami Proclusa.
Najważniejsze jest to, że Ronsard świadomie starał się nadać swoim
utworom charakter chrześcijański. Dlatego w Hymne de la justice zastrzega,
że Jupiter, Pallas i Apollon są różnymi imionami, nadawanymi przez poszczególne
narody temu samemu, jednemu Bogu. Dlatego również, uznając za
Maruilusem wpływ gwiazd na los ludzki, podkreśla jednalc wolność moralną
człowieka. A wreszcie uważa za daremne modlitwy skierowane do gwiazd (tak
jak Marullus4), ale podkreśla, że należy modlić sią do chrześcijańskiego
Boga. Porusza też problem grzechu pierworodnego zgodnie z doktryną chrześcijańską.
Jedynie sposób, w jaki traktuje zagadnienie nieśmiertelności
duszy, pozostawia wątpliwości, czy Ronsard przychyla sią do poglądów
chrześcijańskich czy neoplatońskich.
Jednakże najistotniejszą analogią między Hymnami Ronsarda a Hymni Naturales
Marullusa jest to, że jedne i drugie przedstawiają sobą tak charakterystyczną
dla Renesansu syntezą dwóch systemów filozoficznych: neoplatonizmu
i lukrecjanizmu (Marullus) oraz neoplatonizmu i chrześcijaństwa
(Ronsard). | pl_PL |
