„Ins Ohr des Allwissenden schreit auch der letzte Krampf des zertretenen Wurms“. Luise Millerin und der Secretarius Wurm in Friedrich Schillers Kabale und Liebe zwischen christlich-bürgerlichen Wertvorstellungen, Antisemitismus und jüdischer Emanzipation

Abstract

Friedrich Schiller wielokrotnie angażował się w walkę o wolność, co wpłynęło na jego wielką popularność wśród Żydów z Europy Środkowej. Pod koniec lat osiemdziesiątych XVIII w., gdy sztuki Schillera zyskiwały uznanie, toczyła się burzliwa dyskusja o emancypacji Żydów, a antysemityzm stawał się jednym z najbardziej rozpowszechnionych w społeczeństwie poglądów. Jednak Schiller nigdy jednoznacznie nie sięgnął po temat Żydów, w przeciwieństwie do np. G. E. Lessinga i jego sztuki Nathan der Weise. Tylko jednego z jego bohaterów – zbója Moritza Spiegelberga z dramatu Räuber można by określić jako Żyda, jednak nawet badacze dzieł Schillera nie są w tej kwestii zgodni. W niniejszym artykule chcę pokazać, że temat Żydów odgrywa u Schillera także pewną rolę w jego dramacie Kabale und Liebe, a jeden z bohaterów – sekretarz Wurm, ma wyraźnie żydowskie rysy.