Figures et jeux de langage chez Montaigne

Abstract

Montaigne, będąc praktykiem i teoretykiem języka, napotyka w swym tworzeniu na figury retoryczne i gry słowne. Wprawdzie potępiał zawsze nadmierną ozdobność i sztuczną retorykę, ale był zwolennikiem sztuki przekonywania w sposób naturalny. Za wielkimi humanistami europejskimi, będąc szczególnie przywiązany do dzieła Erazma, doprowadził dialog do perfekcji. Wśród figur retorycznych i tropów faworyzowanych i używanych najczęściej przez autora "Prób" pierwsze miejsce zajmuje metafora, która staje się coraz dłuższa, pogłębiona i rozgałęziona. Metafory stosowane przez Montaigne'a są integralną częścią jego sztuki przekonywania. Retoryka Montaigne'a nie mogłaby ograniczyć się do skończonej liczby figur stylistycznych i form, wśród których poczesne miejsce zajmuje dialog, sztuka pisania listów i metafora, mnożą się one i wykwitają pod piórem tego wielkiego stylisty. Jest bardzo przywiązany do żywego słowa i w jego dziele liczne są wolne gry językowe, zgodne z jego poczuciem humoru i niestałymi nastrojami. Bawiąc się słowami, odkrywał sekretne korzenie języka i nieoczekiwane związki łączące znaki dźwiękowe, graficzne i ich znaczenia. Są one szczególnie charakterystyczne dla Księgi III. Montaigne krytykuje wszystkie uogólnienia związane z językiem, aby ochronić wolność człowieka, gdyż język jest sposobem indywidualizacji ludzi. Jedyną regułą lingwistyczną Montaigne'a jest poszukiwanie Języka "lepiej dostosowanego do rzeczy" (Faucault).