Heinar Kipphardts antipsychiatrischer Roman "März"

Abstract

Narrator - lekarz psychiatra - rekonstruuje życiorys swojego pacjenta, schizofrenika i domorosłego poety Aleksandra Marza. Interesują go mechanizmy społeczne, wywołujące i utrwalające chorobę psychiczną, Szczególną winą obarcza zakład psychiatryczny, w którym pacjenci traktowani są jak więźniowie, w razie potrzeby "uspokajani" środkami chemicznymi lub elektrowstrząsami. Pod względem tendencji, inspirowanej tezami anglosaskiej psychiatrii społecznej (Laing, Goffman), "Marz" zbliża się do znanego w Polsce jako dramat "Lotu nad kukułczym gniazdem" Kena Keseya. W RFN książkę przyjęto na ogół entuzjastycznie, podkreślając jej zaangażowanie. Krytyka dotyczyła niekonsekwencji autora, który fikcję przeplata faktami, poświęcając specyficznie literackie wartości poznawcze na rzecz "powieści z tezą". Nie uniknął też Kipphardt "uromantuantycznienia“ chorego bohatera. Schizofrenia Marza jest właściwie równoznaczna z jego nadprzeciętną wrażliwością, z uzdolnieniami twórczymi, a nawet postawą rewolucyjną. Przed metaforycznym traktowaniem choroby w literaturze przestrzegała amerykańska krytyczka S. Sontag ("Choroba jako metafora”). Literatura taka degraduje chorego do szablonu z którym bez trudu może się utożsamić spragniony oryginalności czytelnik.