"Ortlich betäubt" und "Aus dem Tagebuch einer Schnecke" von Günter Grass

Abstract

Przedmiotem artykułu jest "socjaldemokratyczna" faza twórczości Guntera Grass, której dokumentami są dwie powieści "Örtlich betäubt" (1969) i "Aus dem Tagebuch einer Schnecke"(1972). Ewolucję estetycznych poglądów Grassa autor artykułu interpretuje jako refleks ewolucji jego politycznej postawy. Proces intelektualnych przemyśleń i rewizji, który w drugiej połowie lat sześćdziesiątych doprowadził autora "Blaszanego bębenka" z pozycji radykalnego nonkonformizmu na pozycje umiarkowanego reformizmu, nie tylko w sposób zasadniczy odmienił światopoglądowy fundament jego utworów; sprawił on również, że pojawiły się w nich nieobecne dotąd u Grassa konstelacje tematyczne. Jeśli więc z jednej strony staje się Grass zwolennikiem społecznego pragmatyzmu, rzecznikiem polityki "małych kroków", wyznawcą zasady ewolucyjnego postępu, to z drugiej strony porzuca on gdańskie reminiscencje i zdecydowanie zwraca się ku zahodnioniemieckiej współczesności. 0 tych trendach rozwojowych obie wspomniane powieści wyraziście zaświadczają. V/ obu tematem nadrzędnym jest najnowsza polityka. W centrum "Örtlich betäubt" stoi światopoglądowy spór między "rewolucją" a "reformą", między pragnieniem natychmiastowego odmienienia świata a trzeźwą wiedzą o iluzoryczność takich zamierzeń. W tonacji nie polemicznej, lecz deklaratywnej ten wątek myślowy powróci w "Aus dem Tagebuch einer Schnecke". Ta oparta na autobiograficznych doświadczeniach . Grassa książka zawiera otwartą deklarację jego politycznej "wiary", zawiera również melancholijną refleksję nad nieodłączną od reformizmu koniecznością kompromisów i godzenia się z niedoskonałością świata; W obu tych powieściach istotną rolę odgrywa krytyka społecznej filozofii zachodnionieckiej lewicy. Krytyka ta - dowodzą tego ewidentnie publicystyczne wypowiedzi Grassa - logicznie zwraca się również przeciwko marksizmowi i komunizmowi. W tym punkcie ideowa postawa Grassa poddana została krytycznej analizie, ze wskazaniem zarówno na schematyczność jego wyobrażeń o marksizmie, jak i na nieuchronne zubożenie artystyczne jego dzieła, będące konsekwencją owej trzeźwości zaprzysięgającej wierność empirycznym faktom.