Refleksywność Białego małżeństwa Tadeusza Różewicza

Abstract

Artykuł Refleksywność „Białego małżeństwa” Tadeusza Różewicza to analiza dramatu Białe małżeństwo w kontekście (i przy użyciu) narzędzi wypracowanych przez antropologię kulturową. W tekście wykorzystane zostały takie pojęcia, jak: widowisko kulturowe, liminalność czy – przywołana w tytule – refleksywność. Kategorie te służą zarówno opisaniu wewnętrznej, dynamicznej struktury tekstu Różewicza, jak i stanowią narzędzia interpretacyjne. Utwór Białe małżeństwo odczytany został jako tekst o rytualnym (i liminalnym) tworzeniu podmiotowości oraz artystycznym ustanawianiu świata przedmiotowego. Zmagania protagonistki z własnymi ograniczeniami, a także ze swoją – narzuconą przez innych – pozycją w świecie, czyli rodzinie, pokazał Różewicz jako rytualne, a zatem niepozbawione bólu, dochodzenie do świadomości własnego bycia w świecie. Jednocześnie Białe małżeństwo okazuje się tekstem o skomplikowanej i nigdy do końca „nieskonsumowanej” relacji między artystą a światem. Jeśli przyjąć, że Bianka to figura twórcy, to relacja między nim a rzeczywistością opiera się nie tyle na mnożeniu (słów, obrazów), ile na pozbywaniu się tego, co uznawane jest za ograniczające. Jednocześnie związek artysty i rzeczywistości, ale też artysty i sztuki, zawsze będzie związkiem niepełnym – białym małżeństwem.