Państwo wobec grup dominujących w gospodarce – perspektywa instytucjonalnej ekonomii politycznej

Abstract

Autorka przywołuje poglądy i aparat pojęciowy w pewnym nurcie nauki o społeczeństwie, przywiązującym znaczenie do działań zbiorowych i aktywności grup interesów. Ten sposób teoretyzowania, jej zdaniem, pomaga rozumieć istotę gospodarowania w otaczającym nas świecie pełniej niż metodyczny indywidualizm.

Zawartość książki adekwatnie można streścić za pomocą kilku stanowisk badawczych, a zakres wykorzystanego w niej dorobku naukowego – objaśnić dzięki przypisanym do tych stanowisk wielkim nazwiskom. Po pierwsze, aby zrozumieć efekty gospodarowania, co podkreśla między innymi Douglas C. North, trzeba razem rozważać i gospodarkę, i proces polityczny (polity), który ostatecznie określa prawa własności i generalną strukturę bodźców stanowiących klucz do wyników gospodarczych.

Po drugie, polityka publiczna nie jest wyłączną domeną współczesnych państw, lecz do pewnego stopnia jest też rezultatem rzecznictwa interesów. Jak to ujął Wolfgang Streeck, „kapitalizm podlega renegocjacji”. W strukturach współczesnego demokratycznego państwa własne reprezentacje mają interesy pracownicze, organizacje społeczeństwa obywatelskiego i inne. Niemniej, co podkreśla na przykład w niektórych pracach John K. Galbraith, główna linia napięcia przebiega w historii kapitalizmu między nowożytnym państwem i zgrupowaniami prywatnych firm („korporacjami”). Grupy finansowo-przemysłowo-handlowe mają nie tylko zdolność uzyskiwania wyników w postaci sprzedaży czy zysków, lecz także zdolność wpływania na wyniki ekonomiczne. To oznacza, że mają szczególną władzę. Wielopodmiotowe organizacje zaangażowane w działalność zarobkową, jak wskazuje politolożka Susan Strange, wywierają wpływ bezwiednie z racji strukturalnej władzy w gospodarce lub w sposób intencjonalny i zorganizowany w strefie publicznego wyboru. Z tego powodu zgrupowania firm penetrują społeczeństwo – a nie wyłącznie stosunki gospodarcze. To za ich sprawą w dużej mierze transakcyjne aspekty i dążenie do akumulacji nadwyżki górują nad innym przejawami aktywności społecznej.

Kontekst rozważań tworzą odniesienia do procesów zachodzących w rzeczywistym świecie. W odnośnych fragmentach przedmiotem studiów jest finansjeryzacja, rzecznictwo wąskich interesów oraz transformacja demokratycznego państwa socjalnego, które coraz bardziej zasługuje na miano państwa długu. Stare teorie rzucają światło na nowe konfiguracje.

The book dwells on views and cognitive apparatus worked out in this strand of social thought where collective action and particular groups interests carry weight. It claims that such theorizing leads to the substance of economic activities in our surroundings more certainly than methodological individualism does.

In most compact way, the contents of this book can be characterized by referring to a couple of research perspectives, and the scope of its theoretical background can be marked by several great researchers‘ names. Firstly, deeper understanding of economic performance, as Douglas C. North and his followers argue, requires consideration of economic activities as well as polity, where property rights and incentives structure are determined.

Secondly, public and economic policies can not be regarded to be exclusively government’s domain, being to some extent the outcome of activities of organized interests and group interest representations. As Wolfgang Streeck put it, “capitalism is under renegotiation”. The contemporary democratic polity sees representations of labour interests, non-governmental organizations, etc. However, as John K. Galbraith points out in some of his works, the axis of renegotiation in capitalism has been constituted by relations between contemporary state and organized groups of mighty enterprises, “corporations”. These business groups (“business” in broad sense), apart of winning profits, can influence economic outcomes. The latter means economic power. Profit-oriented

groupings or “corporations”, according to Susan Strange, exert impact simply because of weight and position they have in economic structure either intentionally, via their organizations and lobbyists in the polity. That’s why they penetrate society as a whole, not economic economic activities alone. In result, contract relations and respect for financial surplus overcome social relations.

Argumentation thus oriented is backed by description of real processes. The corresponding parts of the book contain short studies on financialization, narrow interest representations and contemporary transformation of democratic welfare state which is a debt state in fact. Old theories inspire understanding of new configurations.