Umowy kupna-sprzedaży nieruchomości w praktyce kancelarii notarialnych powiatu brzezińskiego do 1818 r.

Abstract

Bazę źródłową stanowiły umowy kupna-sprzedaży sporządzone przez notariuszy powiatu brzezińskiego w formie aktu notarialnego w latach 1808-1818. W rozdziale pierwszym omówione zostały przepisy Kodeksu Napoleona dotyczące formy umowy sprzedaży nieruchomości oraz możliwe powody, dla których strony decydowały się na zawarcie tej umowy przed notariuszem publicznym. Przedstawiono także szczególne zasady obrotu nieruchomościami przewidziane przy sprzedaży nieruchomości dla właścicieli podległych w dobrach prywatnych i w dobrach narodowych. Opisane zostały załączniki do aktów notarialnych: konsensy, punktacje i zaświadczenia urzędów ekonomicznych. Drugi rozdział poświęcony został ustawowym wymogom bezwzględnym i względnym aktu notarialnego oraz odpowiedzi na pytanie, czy wymogi te były stosowane przy sporządzaniu przez notariuszy powiatu brzezińskiego umów sprzedaży nieruchomości. Rozdział trzeci zawiera analizę stosunków własnościowych, opisywanych w aktach notarialnych oraz charakterystykę nieruchomości stanowiących przedmiot obrotu. Szczególna uwaga zwrócona została na różnice między regulacjami francuskich ustaw a praktyką, dostosowującą treść umów do realiów społeczno-gospodarczych Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego. Charakterystyce stron umowy i innych osób uczestniczących przy sporządzeniu aktu notarialnego poświęcony został rozdział czwarty. Zasygnalizowana została także problematyka rozróżnienia stron umowy i stron czynności notarialnej, kwestia używania praw cywilnych i zdolności do kontraktowania. W końcu, w rozdziale piątym, przedstawiono rozważania o obowiązkach stron i o innych postanowieniach umownych, które pojawiały się w aktach notarialnych sprzedaży nieruchomości. Wyszczególnione tu zostały dwie grupy postanowień umownych – obowiązki stron przedmiotowo istotne oraz postanowienia umowne dodatkowe, wynikające z życiowych potrzeb stron lub ze szczególnej sytuacji prawnej nieruchomości, czy też stanowiące składnik przyjętego przez notariuszy schematu umowy. Jak pokazała analiza aktów notarialnych, w początkowym okresie wprowadzania w życie Kodeksu Napoleona praktyka musiała mierzyć się z licznymi trudnościami. Nadal widoczne były wpływy dawnego prawa polskiego i prawa pruskiego.