Mechanizmy prawne demokracji lokalnej w systemie samorządu gminnego

Abstract

Celem niniejszej rozprawy doktorskiej jest wskazanie mechanizmów prawnych demokracji lokalnej w samorządzie gminnym w Polsce, ocena ich funkcjonowania, egzemplifikacja niedoskonałości oraz koncepcje naprawy mechanizmów dotkniętych dysfunkcjami. Okres prawie trzydziestu lat od przywrócenia samorządu terytorialnego w Polsce pozwolił na zobrazowanie kondycji podstawowego jego szczebla – samorządu gminnego. Analiza przeprowadzonych w pracy rozważań była asumptem do refleksji na temat procesu przemian modelu władzy lokalnej, a także aktualnego stanu samorządu gminnego w Polsce. Z celu rozprawy doktorskiej oraz jej zakresu badawczego wynika struktura pracy, której rozdziały zostały skonstruowane w układzie problemowym. W obrębie rozdziałów został dokonany przegląd mechanizmów prawnych demokracji lokalnej, od klasycznych opartych na demokracji przedstawicielskiej (mandat radnego), poprzez bezpośredni wybór wójta, burmistrza i prezydenta miasta w gminach (tzw. model „silnego burmistrza”), do mechanizmów demokracji bezpośredniej (referendum lokalne). Wskazane zostały ponadto instrumenty partycypacyjne takie jak: konsultacje społeczne, budżety obywatelskie, sondaże deliberatywne oraz inne mechanizmy dające możliwość uczestnictwa społeczności lokalnej w procesie rządzenia, z uwzględnieniem nowych form partycypacji zaordynowanych przez ustawodawcę. Refleksji została poddana instytucja odpowiedzialności rady gminy i wójtów, także de lege ferenda indywidualnych radnych. Rozprawę doktorską zamyka podsumowanie zawierające najważniejsze wnioski i postulaty wypływające z analizy wykorzystanych w niej materiałów. W efekcie oceny obowiązujących rozwiązań prawnych zaprezentowanych w pracy wykrystalizowały się propozycje wyznaczające potencjalny kierunek reform w ustrojowym prawie samorządowym.