Polszczyzna południowokresowa XVII i XVIII wieku (na podstawie epistolografii)

Abstract

Podstawę materiałową podjętych w niniejszej pracy badań nad dawną polszczyzną południowokresową stanowią teksty epistolarne. Piśmiennictwo tego typu zawiera materiał niezwykle cenny, a zarazem w niewielkim stopniu wykorzystywany w badaniach lingwistycznych. Zakres chronologiczny podjętych badań motywowany jest kilkoma względami. Po pierwsze, na wieki XVII i XVIII przypada, jak wspomniano, okres dużego znaczenia polszczyzny kresowej i jej wpływu na język polskiej szlachty oraz polski język literacki. Stulecia te obejmują też, w przybliżeniu, jeden z ważniejszych etapów historii Kresów Południowo-Wschodnich, wyznaczony przez daty 1569 (podpisanie unii lubelskiej) i 1772 (pierwszy rozbiór Polski). Schyłek XVIII w., a wraz z nim rozbiory i upadek Polski szlacheckiej, zamykają pewną epokę w dziejach Kresów i polszczyzny na Kresach. Celem autorki niniejszej pracy jest opis właściwości fonetycznych, grama-tycznych i leksykalnych polszczyzny utrwalonej w tekstach epistolarnych pisanych przez autorów pochodzących z Kresów Południowo-Wschodnich na przestrzeni XVII i XVIII w. Opis ten pozwoli odtworzyć stan i funkcjonowanie polszczyzny na Kresach Południowo-Wschodnich w wyznaczonym przedziale czasowym w zakresie wybranej sfery komunikacyjnej. Konfrontacja owego stanu z ogólnopolską normą literacką umożliwi z kolei identyfikację cech swoistych – archaicznych, innowacyjnych, gwarowych bądź specyficznych tylko dla badanego typu tekstów. W szczególności posłuży do ustalenia typu polszczyzny regionalnej reprezentowanej przez analizowane teksty i stworzy podstawy do określenia skali ich regionalizacji. Wyniki uzyskane w rezultacie tak sprofilowanych regionalnie, chronologicznie i gatunkowo badań mogą stanowić wkład w stan wiedzy na temat dziejów języka polskiego w zakresie jego odmian terytorialnych, a w szczególności poszerzyć wiedzę na temat dawnej polszczyzny południowokresowej. Praca składa się ze wstępu, trzech rozdziałów wprowadzających, sześciu rozdziałów analityczno-interpretacyjnych oraz zakończenia.