Sędzia - komisarz jako organ postępowania upadłościowego

Abstract

Zamysłem niniejszego opracowania jest próba przedstawienia pozycji (charakterystyki) jednego z głównych organów właściwego postępowania upadłościowego. Rozważania przedstawione w rozprawie koncentrują się na wiodącej roli sędziego – komisarza w postępowaniu upadłościowym. Kontroli sędziego - komisarza i jego nadzorowi podlegają poczynania wszystkich pozostałych organów i uczestników tego postępowania, oprócz sądu upadłościowego. Celem rozprawy jest po pierwsze próba przedstawienia statyki właściwego postępowania upadłościowego przez ukazanie pozycji (charakterystyki) prawnej centralnego organu sądowego tego postępowania, a mianowicie sędziego – komisarza. Jednocześnie zostanie przedstawiona rola tego organu sądowego w strukturze dynamicznej postępowania upadłościowego. Po drugie, w rozprawie uwidoczniono zasadnicze znaczenie instytucji sędziego – komisarza dla prawidłowego przebiegu właściwego postępowania upadłościowego. Po trzecie, celem pracy jest rozważenie potrzeby postawienia postulatów de lege ferenda i wprowadzenia korekt w dotychczasowej praktyce funkcjonowania sędziów – komisarzy w postępowaniach upadłościowych toczących się pod rządami przepisów ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe. Jest to tym bardziej uzasadnione w świetle nowelizacji wprowadzonej ustawą z dnia 15 maja 2015 r. - Prawo restrukturyzacyjne. Zmiany wprowadzone przez tę nowelę są bowiem dotknięte pewnymi uchybieniami, których usunięcie pozwoliłoby na usprawnienie przebiegu postępowań upadłościowych.W mającym charakter wprowadzenia rozdziale pierwszym przedstawiono pojęcie postępowania cywilnego i w ogólnym zakresie omówiono zakres desygnatów pojęcia „organy postępowania cywilnego”. W rozdziale drugim przystąpiono do analizy problematyki organów postępowania upadłościowego w ogólności. Została ona poprzedzona uwagami ogólnymi o postępowaniu upadłościowym. W tym fragmencie pracy zwrócono szczególną uwagę na budzącą spory w doktrynie kwestię klasyfikacji organów postępowania upadłościowego. W rozdziale trzecim przedstawiono rys historyczny rozwoju instytucji upadłości. W ramach rozważań zawartych w tym rozdziale omówiono genezę sędziego – komisarza jako organu postępowania upadłościowego, a następnie omówiono rozwój unormowań dotyczących instytucji upadłości i niewypłacalności w systemach prawa starożytnego, średniowiecznego, nowożytnego, dziewiętnastowiecznego i w końcu współczesnego. Szczególną uwagę poświęcono unormowaniom obowiązującym na ziemiach polskich będących pod zaborami, jak również pozycji prawnej sędziego – komisarza na gruncie postępowań prowadzonych w oparciu o przepisy rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z 24 października 1934 r. Prawo upadłościowe oraz rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej także z 24 października 1934 r. Prawo o postępowaniu układowym. Rozdział czwarty ma charakter prawnoporównawczy. Jako zasadniczy przedmiot badań komparatystycznych wybrano prawo francuskie i prawo niemieckie. Rozwiązania zawarte we francuskim prawie dotyczącym niewypłacalności stanowią szczególnie przydatny materiał badawczy z punktu widzenia celu niniejszej pracy, gdyż to właśnie w prawie francuskim po raz pierwszy pojawił się sędzia – komisarz jako organ postępowania upadłościowego. Prawo niemieckie sytuuje się natomiast na drugim biegunie. W tamtejszym systemie prawa upadłościowego nie występuje bowiem sędzia – komisarz jako organ postępowania upadłościowego. Dorobek prawa niemieckiego stanowił jednak punkt wyjścia i podstawę wielu teoretycznych rozpraw polskich przedstawicieli nauki postępowania cywilnego i upadłościowego, zaś prawo polskie pozostawało i nadal pozostaje pod znacznym wpływem prawa niemieckiego. Kolejne rozdziały poświęcone zostały ustawodawstwu polskiemu. W rozdziale piątym przeprowadzono rozważania odnośnie pozycji ustrojowej sędziego sądu powszechnego. W rozdziale szóstym omówiono zagadnienia dotyczące właściwości i składu sądu we właściwym postępowaniu upadłościowym. Rozważania zawarte w następnych rozdziałach koncentrują się na głównym temacie niniejszej pracy, a więc na pozycji prawnej sędziego – komisarza w postępowaniu upadłościowym. Kwestie dotyczące powołania sędziego – komisarza oraz jego podstaw jego wyłączenia we właściwym postępowaniu upadłościowym zostały przedstawionego w rozdziale siódmym. Rozdział ósmy poświęcony został przybliżeniu pozycji prawnej instytucji prawnej zastępcy sędziego – komisarza. W rozdziałach dziewiątym, dziesiątym i jedenastym szczegółowo omówiono uprawnienia i kompetencje sędziego – komisarza we właściwym postępowaniu upadłościowym. W rozdziale dziewiątym przedstawiono charakterystykę czynności kierowniczych sędziego – komisarza koncentrując się na jego uprawnieniu do kierowania tokiem właściwego postępowania upadłościowego. W rozdziale dziesiątym omówiono natomiast zakres kompetencji nadzorczych sędziego – komisarza nad działalnością innych organów postępowania upadłościowego oraz organów wierzycieli w tym postępowaniu. W rozdziale jedenastym scharakteryzowano czynności proceduralno - sędziowskie sędziego – komisarza w toku właściwego postępowania upadłościowego. Katalog tych czynności jest zróżnicowany w zależności od rodzaju danego postępowania wpadkowego. Rozdział dwunasty zawiera omówienie problematyki ustania funkcji sędziego – komisarza we właściwym postępowaniu upadłościowym. W podsumowaniu zawarto wnioski z rozważań dokonanych w poszczególnych rozdziałach.