Sądowa kontrola zastosowania w praktyce instrumentów prawnych, których celem jest uszczelnienie poboru podatków – na wybranych przykładach

Abstract

W ramach prac nad uszczelnieniem systemu podatkowego w krótkim czasie od 2016 r. wprowadzono w Ordynacji podatkowej klauzulę ogólną przeciw unikaniu opodatkowania wraz z przepisami regulującymi wydawanie opinii zabezpieczających i przepisami tamującymi wydawanie w określonych przypadkach interpretacji indywidualnych, a także system teleinformatyczny izby rozliczeniowej (STIR). Rozwiązaniem systemowym jest również wprowadzenie obowiązku raportowania o schematach podatkowych (MDR). Z kolei rozwiązania ułatwiające walkę z wyłudzeniami VAT to wprowadzenie ustawowej definicji nadużycia prawa w podatku VAT (art. 5 ust. 4 i ust. 5 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług – Dz.U. z 2023 r., poz. 1570), odwrotnego obciążenia tym podatkiem w obrocie krajowym, solidarnej odpowiedzialności nabywcy w związku z nabywaniem towarów wrażliwych, podzielonej płatności, dodatkowej sankcji VAT, wykreślenia bez zawiadomienia z rejestru podatników VAT, jednolitego pliku kontrolnego (JPK). Pośpiech we wprowadzaniu zmian uszczelniających system podatkowy oraz dość przypadkowe umieszczenie większości z nich w ustawie Ordynacja podatkowa ma swoje konsekwencje dla sądowej kontroli wydawanych na podstawie tych przepisów indywidualnych rozstrzygnięć. Już pierwsze sprawy przed sądami administracyjnymi dowiodły, że część z tych rozwiązań wprost nie respektowała konstytucyjnych zasad tworzenia prawa podatkowego. Oznacza to konieczność wypracowania właściwych reguł sądowej kontroli dla każdego z tych instrumentów, mając na względzie kontekst ich wprowadzenia oraz reguły konstytucyjne tworzenia prawa.