„Labor omnia vincit improbus”: Etos pracy w literaturze i kulturze – wybrane ujęcia

Abstract

Literaturoznawcza refleksja nad zagadnieniem pracy nie jest ani pierwsza, ani ostatnia w dziejach humanistyki uniwersyteckiej. Wciąż na nowo podejmowane są próby określenia kondycji homo sapiens z perspektywy homo faber. Rzecz w tym, by przełamywać stereotypy w postrzeganiu znaczenia pracy oraz demaskować zafałszowania. [...] Warto podkreślić, że w książce w oryginalny sposób zostały przedstawione zróżnicowane aspekty twórczego wysiłku ludzkiego. [...] Obecność i powtarzalność tematu pracy (etosu pracy) w tradycji kulturowej wynika z istoty kondycji człowieka, z ludzkiego losu, z konstrukcji ludzkiego bytu. [...] Temat pracy w literaturze i kulturze został potraktowany przez autorów publikacji jako świadectwo specyficznego przeżywania świata przez człowieka. Chodzi o dostrzeżenie sposobów estetyzowania rozmaitych form aktywności ludzkiej (zazwyczaj w powiązaniu z przesłankami i ocenami moralnymi). Autorzy poszczególnych artykułów wychodzą z podobnych założeń badawczych. Wspólną cechą pozostaje tu rozumienie kategorii tematu jako zasadniczego elementu konstrukcyjnego utworu literackiego, malarskiego, filmowego. Punkty dojścia zaś uwarunkowane są przedmiotem badań oraz ich zakresem. Przykładowo: w tekście Michała Sadowskiego praca jest przede wszystkim dążnością do poprawiania warunków bytowych, w finale artykułu Aleksandry Goszczyńskiej pojawia się ocena różnic ustrojowych, cywilizacyjnych i moralnych, występujących między Imperium Osmańskim a chrześcijańską Europą.