Szkice z metodologii językoznawstwa i filozofii języka

Abstract

Niniejsze szkice podejmują problematykę splotu językoznawstwa i filozofii języka, ze szczególnym zwróceniem uwagi na dokonania generatywizmu w językoznawstwie (w duchu Noama Chomsky’ego i Raya Jackendoffa) oraz analitycznej filozofii języka (nawiązującej do tradycji sięgającej Gottloba Fregego, Ludwiga Wittgensteina i Bertranda Russella). Pierwszy rozdział przywołuje trylemat Gorgiasza i wskazuje na jego konsekwencje dla typologii nauk oraz dla zrozumienia uniwersalności języka. Po omówieniu zagadnienia postępu w filozofii, w drugim rozdziale przedstawione zostaje pojęcie paradygmatu i jego użyteczność w naukach humanistycznych i społecznych, a przede wszystkim w językoznawstwie. Paradygmat jest tu postrzegany jako sposób porządkowania i opisywania świata. Kolejne rozdziały poświęcone są paradygmatom językoznawstwa generatywnego (zwłaszcza przejściu od paradygmatu formalnego do mentalistycznego), podstawowym pojęciom z zakresu filozofii języka i językoznawstwa, a także rozwojowi współczesnej pragmatyki. Dalsze rozdziały proponują rozszerzenie semantyki pojęciowej o element pragmatyczny, a także elementarną semantykę kategorialną dla predykacji. Pracę zamykają uwagi na temat rozszerzenia pola badań w kognitywno-analitycznej tradycji filozofii nowożytnej. Jednym z celów książki jest historiograficzny i porządkujący przegląd wybranych idei i teorii, co pociąga za sobą obfitość cytatów i omówień literatury źródłowej, a także obszerna końcowa bibliografia (ze szczególnym uwzględnieniem istotnych, a nierzadko wymagających przypomnienia, pozycji w języku polskim). Tak obszerna bibliografia pozwala również na umieszczenie prowadzonych rozważań w odpowiednim kontekście historycznym i metodologicznym.

These studies deal with the interconnection of linguistics and philosophy of language, concentrating especially on generative grammar (and the work of Noam Chomsky and Ray Jackendoff), and analytic philosophy of language (as developed and influenced by Gottlob Frege, Ludwig Wittgenstein and Bertrand Russell). The first chapter discusses Gorgias’ and his paradoxical trilemma, concentrating on its consequences for delineating different disciplines and pointing to the power and universality of human language. The chapter also mentions progress in philosophy, with the part dealing with paradigms in humanities and social sciences, with special focus on linguistics. The concept of paradigm is seen in terms of its ontological and argumentative potential. Chapter three concentrates on paradigm shift in generative grammar. Chapter four discusses basic concept in contemporary analytic philosophy of language and philosophy of linguistics, whereas chapter five is devoted to philosophical and linguistic developments in pragmatics. Chapter six looks at conceptual semantics and proposes an additional pragmatic level, it also discusses possible elementary categorial semantics for predication. The book concludes with some thoughts on turns in contemporary cognitive-analytic philosophy. The book is furnished with ample notes and references, the accompanying bibliography might serve as a guide to the field.