Koncepcja systemu organów państwowych w Konstytucji Republiki Turcji z 1924 r.

Abstract

Szczególne miejsce w historii konstytucyjnej Turcji, zapoczątkowanej ogłoszeniem w dniu 23 grudnia 1876 r. przez sułtana Abdülhamida II konstytucji osmańskiej1, zajmują akty konstytucyjne z lat dwudziestych XX w., tj. konstytucja z 1921 r. oraz konstytucja z 1924 r. Akty te były głównymi osiągnięciami tzw. trzeciego okresu konstytucyjnego, uznawanego za najbardziej interesujący etap ewolucji konstytucjonalizmu tureckiego. Przedmiotem opracowania jest druga ze wspomnianych konstytucji, a dokładniej rzecz biorąc – przyjęta w niej koncepcja organizacji i funkcjonowania władzy państwowej. Konstytucja turecka z 1924 r. nie była dokumentem zbyt obszernym; zawierała 105 artykułów, czyli o 21 mniej niż polska ustawa zasadnicza. Rzucającą się w oczy różnicą był brak w konstytucji tureckiej wstępu. Zakres przedmiotowy jej regulacji obejmował ogół podstawowych uniwersalnych materii konstytucyjnych, ujętych w sześciu rozdziałach: I. Postanowienia fundamentalne, II. Władza ustawodawcza, III. Władza wykonawcza, IV. Władza sądownicza, V. Prawa podstawowe Turków, VI. Postanowienia różne (dotyczące m.in. administracji terenowej, funkcjonariuszy publicznych, finansów państwa, zmiany konstytucji). Zaznaczyć jednak trzeba, że chociaż systematyka ta była zbliżona do Konstytucji marcowej, przyjmującej za podstawę zasadę podziału władzy, to jednak poświęcenie w konstytucji tureckiej osobnych rozdziałów – w tym samym zresztą porządku – połączono z koncepcją jedności władzy.