Rural Spatial Structures in Inhabitants

Abstract

Następujące czynniki wyznaczają współczesne wiejskie zbiorowości terytorialne: wspólnota wynikająca z faktu zamieszkiwania danego terytorium, powiązanie z systemem instytucji, organizacji i infrastruktury technicznej lub społecznej, wzajemne więzi łącząco mieszkańców. Obok tego istotna rola przypada stosunkowi mieszkańców do przestrzeni. W warunkach wsi polskiej jej funkcjonalną strukturę określa z Jednej strony historia i tradycja, z drugiej - administracyjny podział na gèiny, najmniejsze z organizacyjnych form działalności państwa na określonym terytorium w dziedzinie stosunków politycznych, gospodarczych i społeczno- -kulturalnych. Gminę można nazwać organizacyjną formą przestrzeni wiejskiej, mającą zapewnić optimum rozmieszczania układów komunikacyjnych, instytucjonalnych, zaspokajania potrzeb zbiorowości mieszkańców i aktywności w podstawowych dziedzinach życia społecznego- w formalnie wyznaczonych granicach. Jednym z założeń planistycznych zagospodarowania przestrzeni gmin Jest zmniejszenie dyßtansöw, ułatwianie jej pokonywania, a za środek wiodący do tego celu uznano koncentrację miejsc pracy, zamieszkania i obsługi mieszkańców w formie ogólnogminnych centrów - ośrodków mieszkanlowo-usługowych. Funkcję tę pełnią lub mają pełnić (po odpowiedniej rozbudowie) ośrodki gminne: wsie lub miasteczka będące siedzibami władz administracyjnych, a tym samym faktycznymi "stoHcem!" gminnych mikroregionów. Opracowanie to Jest próbą empirycznej odpowiedzi na pytanie; w jaki sposób postrzegają mieszkańcy gmin strukturę przestrzenną ośrodków gminnych? Jakie są rodzaje i kierunki ich postaw wobec tej struktury? Jakie czynniki warunkują postawy mieszkańców? Badania prowadzone w 9, zróżnicowanych pod wieloma względami, gminach pokazały, że ośrodki te postrzegane są Jako stosunkowo niezłożone lub w niewielkim stopniu skomplikowane funkcjonalnie struktury, dobrze znane Jedynie ich aktualnym mieszkańcom. Po drugie: recepcja struktur (mająca za wskaźnik ich znajomość) okazała się w niewielkim stopniu skorelowana z ekologiczny.n rozkładem dystansów zamieszkiwania w skali gminy oraz ruchliwością przestrzenną. Pośród cech badanych respondentów decydujący był pod tym względem zawód. Analiza korelacyjna wykazała, źe najlepiej znają gminne ośrodki rolnicy - rdzenni mieszkańcy wsi. Waloryzacja ośrodków gminnych (ocenianie ich jakości) pod względem funkcjonalnym i eatetycznym pokazała dominujące znaczenie czynników urbanistycznej kompozycji a w dalszej kolejności - stanu zabudowy. Okazało się więc, że środowisko mieszkalne postrzegane Je^t głównie przez pryzmat Jego materialno-przestrzennych aspektów. Postawy afirmacji lub negacji owych struktur najsilniej różnicuje wykonywany zawód, w mniejszym stopniu wykształcenie czy wiek mieszkańców. Wyniki badań stać się mogą przyczynkiem do wyznaczania kierunków przebudowy ośrodków gminnych przez planistów.