Zur Typologisierung der Partizipien im deutschen und polnischen

Abstract

Prezentowany artykuł jest próbą usystematyzowania zróżnicowanych ujęć typologizacji imiesłowów (participiów) w języku niemieckim i polskim. W pierwszej części artykułu autor stara się uporządkować terminologię dotyczącą imiesłowów w obydwu rozpatrywanych językach oraz omówić aktualny stan badań w tym zakresie. W dalszej kolejności autor próbuje sprowadzić do jednego mianownika wszystkie teorie odnoszące się do klasyfikacji imiesłowów jako zjawiska językowego, obecnego we wszystkich językach indoeuropejskich. Z rozważań zawartych w artykule wynika, że klasyfikacja imiesłowów w dalszym ciągu jest kwestią otwartą, choć próby jej rozstrzygnięcia pojawiły się już w czasach antycznych. Trudności w jednoznacznym opisie imiesłowów wynikają z różnorodnych perspektyw ujęcia problemu, które w dodatku nie wykluczają się wzajemnie. Niektórzy badacze negowali nawet autonomiczność imiesłowów jako części mowy, traktując je w zależności od funkcji i kontekstu jako formy czasownikowe, przymiotnikowe, przysłówkowe oraz rzeczownikowe (w języku niemieckim również jako partykuły i przyimki). Trudno chociażby jednoznacznie ocenić, czy dany imiesłów jest zadiektywizowanym czasownikiem czy werbalnym przymiotnikiem. Ponieważ ulegają one licznym konwersjom, należy często brać pod uwagę stopień ich leksykalizacji (perspektywa synchroniczna), bądź uciekać się do etymologii (perspektywa diachroniczna). W podsumowaniu autor odwołuje się do teorii prototypów, która, jego zdaniem, jest swego rodzaju kompromisem wobec wszystkich zaprezentowanych opinii dotyczących typologizacji imiesłowów.