Dziecięce obywatelstwo: kilka refleksji na marginesie idei dziecięcej partycypacji

Abstract

W ramach analiz dzieciństwa oraz roli dziecka w sieci społecznych relacji zagadnienie dziecięcej partycypacji podnoszone jest coraz częściej jako warunek ugruntowania zainicjowanego przez tzw. new sociology of childhood (zob. np. James, Prout 1997) obrazu dziecka jako aktywnego i kompetentnego aktora społecznego. Rozwojowi dyskursu dziecięcego sprawstwa towarzyszy intensywny, dzięki wytworzonemu m.in. przez Konwencję o Prawach Dziecka, „klimatowi partycypacyjnemu”, rozwój inicjatyw, projektów, analiz i modeli dziecięcej partycypacji. Jednak wraz z rozbudowywaniem korpusu jej możliwych rozumień partycypacja dzieci wyłania się nie jako rozwiązanie, ale raczej jako problem do rozwiązania. Problematyzacja partycypacji wiąże się z koniecznością gruntownego przemyślenia jej celu oraz kontekstu społeczno-kulturowych wyobrażeń na temat wzajemnych relacji między dziećmi i dorosłymi, w jakim jest osadzona. Włączenie w dyskurs partycypacyjny pojęcia dziecięcego obywatelstwa ‒ rozumianego głównie jako prawo do uznania, szacunku i aktywnego udziału w życiu społecznym ‒ pozwala na wyprowadzenie pojęcie partycypacji z obszaru analiz dzieciństwa, ulokowanie go w ramach innych praw obywatelskich i analizowanie w szerszym planie relacji społecznych. Artykuł przybliża, jako preteksty do dalszej refleksji i eksploracji, trzy obszary myślenia o dziecięcym obywatelstwie, zaproponowane przez Johna Walla (2010, 2012), na podstawie analizy istniejących w literaturze ujęć, wykorzystujące pojęcia sprawstwa, współzależności i różnicy.