Solidarność społeczna i kryzys. Zmiany wartości w Europie i w Polsce w warunkach kryzysu

Abstract

Problemem, jaki podejmuje ten artykuł, jest kwestia zmian wartości związanych z solidarnością społeczną w okresie kryzysu. Podstawą empiryczną pracy są dane Europejskiego Sondażu Wartości i Eurobarometru (sondaży Parlamentu Europejskiego wśród opinii publicznej). Jako pierwszy jest analizowany wpływ kryzysu na wartości w wymiarze materializm a postmaterializm

od strony postaw egocentrycznych. Dane wskazują, że nastąpił wzrost postaw materialistycznych i

egocentryzmu. Natomiast wpływ kryzysu na poczucie solidarności był badany w dwu wymiarach. Pierwszym z nich była solidarność międzygrupowa we wspólnocie narodowej. Drugim ‒ poczucie więzi i solidarność wobec grup w zależności od stopnia dystansu i bliskości wobec jednostki: od sąsiedztwa po społeczność światową. Badania pokazują, że kryzys osłabił międzygrupową horyzontalną solidarność, najbardziej wobec bezrobotnych. Natomiast inaczej uwidacznia się to wobec grup o różnych stopniu bliskości. Kryzys wpływa na wzrost poczucia więzi wobec grup bliskich, wspólnoty narodowej i europejskiej, a zmniejsza gotowość pomocy między krajami i pomocy międzyregionalnej. Najsilniej osłabia poczucie więzi ze wspólnotami dalszymi, takimi jak świat jako całość czy kraje Trzeciego Świata. Kryzys stanowi próbę dla systemów wartości i solidarności grupowej. Chociaż kryzys zarówno zwiększył postawy materialistyczne i egocentryczne, jak i osłabił wewnętrzną solidarność grupową, nie spowodował jednak zasadniczej przemiany wzorów solidarności wewnątrz krajów, jak również między krajami Unii Europejskiej.