Patoki nad Bzurą. Cmentarzysko ludności kultury pomorsko-kloszowej i kultury przeworskiej. Obrządek i zwyczaje pogrzebowe

Abstract

W Polsce Środkowej na cmentarzysku kultury pomorsko-kloszowej i kultury przeworskiej w Patokach nad Bzurą, sta-nowisko 1, w wyniku prac wykopaliskowych zbadano łącznie 138 obiektów archeologicznych. Wśród nich wyodręb-niono 11 grobów kultury pomorsko-kloszowej, 53 groby ciałopalne i popielnicowe kultury przeworskiej (w tym cztery busta) oraz szereg rzadko rejestrowanych, a tym samym bardzo interesujących obiektów funeralnych kultury przewor-skiej, takich jak: 11 ustryn w których wyodrębniono kilka stosów pogrzebowych, 18 tak zwanych depozytów funeral-nych z których część zidentyfikowano jako depozyty obrzędowe (w tym piec krematoryjny do spalania ofiar zwierzęcych oraz ukryte pod kamieniami naczynia libacyjne), a część jako depozyty ofiarne (między innymi ciałopalne pochówki psów, naczynia umieszczane pod stosami pogrzebowymi). Ponadto wyróżniono 8 bruków kamiennych powiązanych z grobami oraz stele kamienne i drewniane a także szereg palenisk. Wnioski płynące z analizy pozyskanych materiałów pozwalają na dokonanie próby rekonstrukcji trudno uchwytnej w materiałach archeologicznych sfery obrzędowej wła-ściwej dla ludności kultury przeworskiej. Prezentując je na tle kultur Barbaricum i antycznego Rzymu można domnie-mywać o pewnej wspólnocie idei w jej najbardziej archaicznym, indoeuropejskim kontekście. Chronologia cmentarzy-ska w jego pomorsko-kloszowej części zawiera się pomiędzy przełomem okresu halsztackiego D i lateńskiego A po przełom okresu lateńskiego B/C. Obiekty kultury przeworskiej ze zbadanej części cmentarzyska można datować na czas od fazy A1 lub przełomu A1/A2 młodszego okresu przedrzymskiego po najstarszą fazę młodszego okresu rzymskiego C1a. Interesująca wydaje się możliwość, do której przesłanki dają pozyskane materiały, koegzystencji obu badanych społeczności kultury pomorsko-kloszowej i kultury przeworskiej na granicy faz obejmujących okres przemian w kultu-rze materialnej (okresów lateńskiego C/młodszego przedrzymskiego A1).